Aan de A1 bij Deventer ligt een van de groenste bedrijventerreinen van Nederland. Net als veel andere bedrijventerreinen heeft ook A1 Bedrijvenpark te maken met de gevolgen van de drukte op het elektriciteitsnet. Jorian Bakker van de provincie Overijssel en André Simonse van infraspecialist Firan vertellen over het potentieel van energy hubs om optimaal gebruik te maken van lokale duurzame energie.

In A1 Bedrijvenpark in Deventer, waar onder meer distributiecentra van Sligro, Jumbo en Aldi zijn gevestigd, staat duurzaamheid hoog op de agenda. Het park heeft geen aardgasaansluiting en voor de energievoorziening wordt onder andere gebruik gemaakt van twee windturbines langs de A1. Nieuwe panden worden met aandacht voor circulariteit en natuurinclusief bouwen ontwikkeld, en waar mogelijk voorzien van zonnepanelen op het dak.

In A1 Bedrijvenpark in Deventer zouden zonnepanelen in totaal naar schatting 25 gigawattuur per jaar kunnen opwekken. Maar de drukte op het elektriciteitsnet zet een rem op de uitbreiding van het aantal zonnepanelen op het terrein - en daarmee op de verdere verduurzaming van onder andere het vervoer, de verlichting en de installaties van de ondernemingen. Bovendien kunnen bedrijven die zich willen vestigen op A1 Bedrijvenpark niet zomaar worden aangesloten op het elektriciteitsnet.|
"De opgave is complex en urgent - en dat blijft de komende tien jaar ook nog zo", zegt Jorian Bakker, projectleider smart energy hubs van de provincie Overijssel. "Dat is serieuze bedreiging voor de bedrijfsvoering van de ondernemers, voor het vestigingsklimaat van het park én voor de duurzaamheidsdoelstellingen van de regio." De situatie van het A1 Bedrijvenpark is volgens Bakker kenmerkend voor veel plekken in Nederland.
De provincies Overijssel en Gelderland zien kansen om in living labs slimme decentrale energiesystemen te ontwikkelen waar lokaal duurzame energie wordt geproduceerd, opgeslagen en toegepast. Bakker: "Het concept van energy hubs is met name van toegevoegde waarde in delen van het land waar het vraagstuk van netcongestie speelt en er tegelijkertijd vergevorderde plannen zijn voor grootschalige opwekking van duurzame energie."
De provincie Overijssel heeft inmiddels een uitvoeringagenda voor smart energy hubs opgesteld. Daarin worden onder meer de concepten en ambities voor energy hubs toegelicht, en zijn vier locaties aangewezen om experimenten te starten. A1 Bedrijvenpark is een van de locaties.

Infraspecialist Firan heeft in opdracht van de provincie Overijssel en de gemeente Deventer de mogelijkheden verkend voor een duurzame energievoorziening voor A1 Bedrijvenpark. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het stappenplan voor energy hubs van Firan, dat een leidraad geeft voor het gehele ontwikkel- en realisatieproces.
De eerste stap is nu doorlopen, vertelt André Simonse, senior business developer van Firan. "We hebben allereerst de duurzame initiatieven op en rond het bedrijvenpark in kaart gebracht, en inzichten gecreëerd in het potentieel van slimme decentrale netten. We inventariseren vervolgens de energievraag en duurzame ambities van de deelnemende bedrijven, en maken een schatting van de behoeften van toekomstige vestigers."
Afstemming over de gewenste collectieve aanpak is een cruciale eerste stap, zegt ook Bakker. "Het gaat erom dat de provincie en gemeente samen met de ondernemers het gezamenlijke probleem erkennen en vervolgens verkennen hoe we samen een oplossing organiseren. Het onderzoeken van de juiste oplossing voor de specifieke locatie is pas stap twee." Simonse vult aan: "We hebben nu de eerste stap gezet om de ambitie te bepalen en commitment te creëren. Het ontwerp van de concrete infra-oplossing markeert een volgende fase."

Een stapsgewijze ontwikkeling voor energy hubs geeft structuur aan de gesprekken met alle betrokkenen en brengt eventuele knelpunten vroegtijdig in beeld, constateert Bakker. "Het stappenplan maakt bijvoorbeeld duidelijk dat het niet zinvol is om een optimaal energiesysteem door te rekenen voordat je met de ondernemers op het bedrijventerrein in gesprek gaat. Als je aankomt met een volledig uitgewerkt plan, dan is de kans groot dat de ondernemer zich niet verantwoordelijk voelt voor de uitvoering. Je moet beginnen bij de vraag: wie voelt de pijn, wie ligt er wakker van en wie is er bereid om aan de slag te gaan?"
"We zijn van een abstract concept van geïntegreerde decentrale energiesystemen tot een concrete aanpak gekomen", zegt Bakker over de eerste ervaringen met het stappenplan voor energy hubs op A1 Bedrijvenpark. "Op basis van gesprekken met ondernemers ontwikkelen we een aanpak die aansluit bij de lokale praktijk. We gaan actief op zoek naar koplopers die de urgentie van het probleem erkennen en de oplossing verder willen verkennen. Denk aan een onderneming die meer zonne-energie opwekt dan aan het net kan worden geleverd, of die juist meer stroom nodig heeft dan er zelf wordt geproduceerd. De samenwerking met de koplopers geeft ons praktische inzichten over de toepassing van energy hubs én zorgt dat het thema ook bij andere partijen gaat leven."

In de praktijk wordt er nogal eens makkelijk over energy hubs gesproken, maar voor een succesvol project is een totaal nieuwe manier van samenwerken nodig, benadrukt Simonse. "Er moet een partij de handschoen oppakken om - in nauwe samenwerking met lokale duurzame initiatiefnemers, met ondernemers en met andere partners en stakeholders in de omgeving - een energy hub te gaan ontwikkelen."
Bakker voegt toe: "Het is belangrijk om ondernemingen een indruk te geven van de voordelen van een energy hub en om een lonkend perspectief te schetsen over een aanpak op gebiedsniveau. Hoeveel extra megawatt aan zonne-energie produceren we straks? Wat betekent dat voor bijvoorbeeld de verdere elektrificatie van het wagenpark?"

De ervaringen in Deventer informeren en inspireren andere gebieden - binnen en buiten Oost-Nederland - om ook met het stappenplan voor energy hubs aan de slag te gaan, verwacht Bakker. "Als provincie kunnen we dan echt een aanjager van innovatie zijn en een aantal kernpartijen met elkaar verbinden om het proces richting energy hubs in gang te zetten."