opinie In mei zijn de resultaten bekend gemaakt van de SDE+-aanvragen uit de voorjaarsronde van 2018. In tegenstelling tot eerdere jaren, was er dit keer geen forse overschrijding van het budget. Sterker nog; er is dit keer slechts ? 5,3 miljard subsidie aangevraagd terwijl er ? 6 miljard budget beschikbaar was. De oorzaak laat zich raden, maar wat duidelijk is, is dat de subsidiever - strekking steeds minder interessant wordt voor partijen om te investeren in d uurzame-energieprojecten. Dit terwijl Nederland nog steeds ver achter - loopt op haar duurzaamheidsdoelstellingen. Zonneschijn? Roze bril op! I n de tweede helf t van 2017 was al bekend dat de subsidieregeling voor 2018 zou wor - den versoberd. Mede daarom werd er in de n ajaarsronde een recordbedrag aan subsidie aangevraagd: ? 9,9 miljard. Onder druk van een slechtere regeling in 2018 hebben heel veel partijen subsidie aangevraagd zonder goede onderbouwing of zonder alle bijlagen. RVO heef t hierdoor heel veel tijd moeten besteden aan het stellen van aanvullende vra - gen en het af wijzen van veel subsidieaanvra - gen. Het gevolg hier van was dat heel veel b eschikkingen pas veel later werden verstrekt dan normaal. De beschikkingen uit de najaars - ronde van 2016 kwamen voor een heel groot d eel al voor kerst 2016 binnen maar de beschikkingen uit de najaarsronde van 2017 kwamen voor het gros pas in maart en april 2018 binnen, ruim drie tot vier maanden later. Weef fout Dat het budget uit de voorjaarsronde 2018 niet overschreden zou worden, was al duide - lijk toen de nieuwe subsidieregeling voor z onne-energie bekend werd gemaakt waarin sinds 2018 onderscheid wordt gemaakt tus - sen netlevering en niet-netlevering. In de n ieuwe regeling zit een enorme weef fout waardoor partijen voortaan gestimuleerd worden om de door hen opgewekte zonne- energie zoveel mogelijk aan het net te leveren in plaats van direct zelf te gebruiken. Leveren aan het net is immers meer rendabel dan gelijktijdige consumptie. Als gevolg hier van gaan partijen weer vooral panelen opstellen met een zuidoriëntatie en worden daken en gronden weer helemaal vol gepland waardoor het elektriciteitsnet onnodig zwaar wordt belast. Netten verzwaard Toevallig maakte Liander in dezelfde week bekend bedolven te worden onder aanvragen voor aansluitingen voor zonneparken. In Friesland kan de netbeheerder op dit moment slechts 10% van de aanvragen honoreren; voor de overige 90% zullen eerst de netten moeten worden verzwaard. Enexis, de andere grote netbeheerder, maakte eerder al bekend capaciteitsproblemen te hebben in Groningen en Drenthe. De aanpassingen aan de SDE- regeling in 2018 zullen deze problemen de komende jaren alleen maar groter maken wanneer Economische Zaken hier niet ingrijpt. Ongeveer een week eerder publiceerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) haar conceptadvies SDE+ 2019. Dit advies lieg t er niet om; de basisbedragen worden in het advies wederom fors verlaagd. Ik heb mij bij het lezen beperkt tot zon-PV en dat advies is goed onderbouwd alhoewel je je vraag tekens kunt zetten bij enkele aannames met betrek - king tot prijzen en hun ontwikkelingen. Het g rappige is dat PBL eveneens refereert aan het Pachtprijzenbesluit van Economische Zaken. Ik heb hier al eerder een column over geschreven, want er is nauwelijks een zonne - park te vinden waarbij de pachtprijs daadwer - kelijk wordt getoetst én voldoet aan het P achtprijzenbesluit. Stijgende elektriciteitsprijzen? Een aandachtspunt voor het PBL-advies, is het feit dat PBL nog steeds rekening houdt met stijgende elektriciteitsprijzen en tegelijkertijd met almaar dalende investeringen en kosten. Op deze manier kun je inderdaad een mooi Tekst Jan Willem Zwang, Greencrowd Zonnepark Laarberg in aanbouw. 12 Energie + nr 2 juni 2018 12-14-Zonneschijn.indd 12 29-05-18 09:57 rendement maken ondanks steeds lager wor- dende subsidies. De vraag is echter of de aan - names ook waar worden gemaakt. Zo wordt er a l jarenlang, vooral onder Kamp, rekening gehouden met stijgende elektriciteitsprijzen ter wijl dit niet gebeurt. Sterker nog, sinds de invoering van de SDE+ zijn de elektriciteits - prijzen alleen maar gedaald. Er wordt ook s teeds rekening gehouden met dalende turn - key prijzen. In de tweede helf t van 2017 liepen d e paneelprijzen in Europa echter fors op dankzij het antiduurzaamheidsbeleid van pre - sident Trump. Er is al een schreeuwend tekort a an installateurs en dit tekort wordt naar ver - wachting steeds groter. De competente arbeid z al daardoor alleen maar duurder worden de komende jaren. Op het moment van schrijven, is er in Nederland geen trafo te koop. Althans, niet via de reguliere kanalen. Je kunt ze wel kopen, maar dan betaal je de absolute hoofd - prijs omdat je er dan een koopt die eigenlijk v oor een ander project was bedoeld. Addertje Het gevolg van het advies zal zijn dat door de aanvragen in de najaarsronde 2018 het subsi - diebudget wederom fors wordt overschreven e n dat in de voorjaarsronde 2019 het budget wederom niet volledig benut zal worden. Ten - zij er een addertje onder het gras vandaan k omt en Economische Zaken CO 2-af vang en -opslag opeens gaat subsidiëren, want dan staan, net als voor de biomassabijstook, onze fossiele buitenlandse vrienden weer in hun nr 2 juni 2018 Energie + 13 12-14-Zonneschijn.indd 13 29-05-18 09:57 opinie handen te wrijven omdat zij hun kolencentra- les nóg rendabeler kunnen stoken dank zij alle fi scale voordelen en subsidies. Het gevolg van het advies zal echter ook zijn dat een aantal projecten dat nu ontwikkeld wordt, nooit gerealiseerd zal worden. Ik zal dit illustreren aan de hand van een voorbeeld van een pro - ject waar wij zelf mee bezig zijn. Dure aansluiting Een agrariër biedt ons aan zijn grond te kopen om er een zonnepark op te realiseren. Hij heef t al meerdere biedingen maar hij kent ons en gunt het ons ook. Het gaat om bijna twaalf hectare en de kabels die de netbeheerder moet trekken, zijn ongeveer twee kilometer lang: een dure aansluiting dus. De agrariër biedt zijn grond ook te koop aan op Funda voor ? 65.000 per hectare. Hij wil echter een hogere prijs omdat er nu zon-PV op komt. Het project is groter dan 1 MW, dus wij hebben gerekend met een basisbedrag van 10,2 cent per kWh. Er moet echter nog een vergunning en daarna nog SDE+ worden aangevraagd. Met de huidige doorlooptijden lukt dit laatste pas in de voorjaarsronde van 2019. Op basis van 10,2 cent basisbedrag, hebben we de agrariër aangeboden zijn grond te kopen voor ? 70.000 per hectare, ruim 7,5% boven zijn vraagprijs. Hij vindt dit echter te weinig, omdat de anderen veel meer hebben gebo - den. Omdat ie het ons gunt, heef t hij ons g evraagd er toch nog een keer aan te rekenen. Dit hebben we ver volgens gedaan met de nieuwe advies basisbedragen. Het advies basisbedrag zon-PV groter dan 1 MW is voor de voorjaarsronde 2019 helaas geen 10,2 cent. Maar het is ook geen 9,2 cent. Het advies is 7,9 cent, een daling van 2,3 cent per kWh of wel 22,5%. Wij hebben de agrariër laten weten helaas geen bod uit te brengen op zijn grond omdat we het project met deze sub - sidie niet rond krijgen. De agrariër gaat zijn g rond nu verkopen aan een van de andere aanbieders, maar ik vraag me af of zij hun bod nog gestand zullen doen nu de adviesbedra - gen bekend zijn gemaakt. Het kan natuurlijk z ijn dat een partij als Powerfields de grond koopt. NRC heef t afgelopen week zeer uitge - breid verslag gedaan over de handelswijze v an dit bedrijf waarbij het verdienmodel voor Powerfields vooral in de grondtransacties zelf lijkt te zitten. Wat gaan we doen? Nederland bungelt op het gebied van duur - zame-energie-opwekking nog steeds onder - aan in het rijtje van Europese landen. Nog s teeds zijn we ver ver wijderd van onze eigen klimaatdoelstellingen. Uiteraard moet wor - den voorkomen dat er excessieve winsten w orden behaald dank zij subsidies. Daarom is het ook goed dat de basisbedragen ieder jaar, of zelfs twee keer per jaar worden getoetst aan marktconformiteit. Maar we moeten ons ook niet rijk rekenen. Net als bij wind op zee, waar we denken subsidieloos te kunnen gaan bouwen, moet de zonne-energiemarkt op korte termijn hele grote stappen zetten om de onderliggende aannames voor de advies basisbedragen waar te maken. We moeten er ook voor zorgen dat we alle nieuwe duur - zame-energieopwekking kwijt kunnen. Op A meland kunnen er nu al geen nieuwe zonne - parken meer worden geplaatst omdat het L iander-regelstation bij Dokkum vol zit. Waar Kamp korte metten maakte met alle kleine windparkjes op zee en Tennet de landelijke netbeheerder op zee maakte om er voor te zor - gen dat wind op zee écht doorbreekt, doet W iebes er slim aan om iets soortgelijks op te zetten voor zon op land. De regionale netbe - heerders hebben onvoldoende geanticipeerd e n lijken volledig verrast, dus neem de regie en wijs gebieden aan voor grote zonneparken en zorg voor de aansluitingen. Opslagstations Inmiddels is er ook een klein aantal grote opslagstations gerealiseerd. Deze zijn door - gaans onrendabel en functioneren vooral op d e primaire reser ve. Om netproblemen te onder vangen, kan grootschalige opslag een deel van de oplossing zijn. SDE+ voor opslag is daarom helemaal zo gek nog niet. De prijzen voor batterijen vertonen eenzelfde ontwikke - ling als de prijzen voor zonnepanelen, dus het i s echt een kwestie van tijd voordat de subsi - die voor opslag flink omlaag kan en de subsi - die kan worden terug verdiend doordat de net - beheerders investeringen in netverzwaring k unnen uitstellen. Nederland heef t op het gebied van duurzame- energieopwekking nog een lange weg te gaan. Als we doorgaan zoals nu, gaat ons dit simpelweg niet lukken. Het terugdringen van subsidies, het uitblijven van netverzwaringen en het harmonica-ef fect van de adviesbasis - bedragen, draag t zeker niet bij aan het reali - seren van onze doelstellingen. Het wordt tijd d at minister Wiebes zijn roze bril afzet en de touwtjes in handen neemt om te voorkomen dat de energietransitie een grote warboel wordt. Voor windparken op zee is er één netbeheerder, Tennet. Foto: Gemini 14 Energie + nr 2 juni 2018 12-14-Zonneschijn.indd 14 29-05-18 09:57