Potentie ge?ntegreerdezonnepanelen grootTekst Martje van Horrik, Center of Expertise S-Built. Michiel Ritzen en Zeger Vroon, Zuyd HogeschoolGe?ntegreerde zonnepanelen in gebouwen lijken een aantrekkelijke optie.Ze maken optimaal gebruik van het beschikbare oppervlak in de gebouwdeomgeving, leiden tot reductie van materiaalgebruik en leveren bovendieneen esthetisch hoogwaardiger beeld. Toch bedraagt het huidige inNederland ge?nstalleerde vermogen van deze Building Integrated PhotoVoltaics(BIPV) maar een fractie van wat in potentie mogelijk is. Waar ligt dataan? Wat moet gebeuren om de potentie beter te benutten?Zonne-energiesystemen spelen eensteeds belangrijkere rol in de transitienaar energieneutrale gebouwen, wij-ken en steden. De markt voor zonnepanelen isde laatste jaren wereldwijd dan ook exponen-tieel gegroeid. Opvallend is dat het marktaan-deel gebouwge?ntegreerde zonnepanelenmaar 1% van de totale PV-markt omvat. Kij-kend naar de Nederlandse situatie zien we dathet International Energy Agency in 2002 alvaststelde dat de potentie voor gebouwge?n-tegreerde zonnepanelen in ons land in totaal356,62 km2 bedraagt. Het huidige ge?nstal-leerde vermogen BIPV in Nederland bedraagtcirca 0,04% van deze potentie. We kunnendus vaststellen dat de ontwikkeling van BIPVde laatste vijftien jaar in Nederland nog nietheeft geleid tot een aanzienlijk marktaandeelen dat er veel potentie voor groei is.Succes- en faalfactorenAnalyse van al uitgevoerde onderzoeksprojec-ten en de ontwikkeling van innovaties op hetgebied van BIPV geven inzicht in de faal- en suc-cesfactoren voor Nederlandse BIPV-producten.Wat zijn die faal- en succesfactoren? Laten webeginnen we met de faalfactoren: de focus bijBIPV-ondernemers ligt vooral op de technolo-gie. Doordat ondernemers voor marktintroduc-tie van hun product sterk afhankelijk zijn vansubsidieprojecten, is het ontwikkelen en inno-veren van het product de hoofdactiviteit. Deslagkracht qua arbeid en financi?n is beperkten de aandacht voor marktbewerking mini-maal. In het verlengde daarvan is de marketingen communicatie over het BIPV-product nieteenduidig en sluit het niet aan bij vragen uit demarkt. De beschikbare productinformatie isbeperkt, het verstrekken van een product-bibliotheek of een Bouw Informatie Model(BIM) bijvoorbeeld staat nog heel erg in de kin-derschoenen. Anderzijds is er binnen de bouw-branche weinig kennis over BIPV. De informatiewordt uit folders en van websites gehaald. Eenbelangrijke succesfactor is samenwerking metbouwende partijen tijdens de productontwik-keling. Een intensieve samenwerking versneltde ontwikkeling van het BIPV-product tot eenbruikbaar bouwproduct. Het biedt kansen omhet uitvoeringsproces te optimaliseren en beteraan te laten sluiten bij het reguliere bouwpro-ces. Daarnaast ontwikkelen bouwpartijen opnr 1 maart 2017 Energie+ 7deze manier kennis over de nieuwe producten,waardoor men eerder geneigd is BIPV-produc-ten ook toe te passen. Andere succesfactorensluiten daarbij aan, zoals een sterke focus opde ontwikkeling van product-marktcombinaties? bijvoorbeeld zonnecellen die ge?ntegreerdzijn in dakpannen. Daarnaast is een sterkefocus op het leveren van service, zowel aanklanten als aan ketenpartners, ook belangrijk.Kansen en belemmeringenOm zicht te krijgen op de kansen en belemme-ringen voor een grootschaligere toepassing vangebouwge?ntegreerde zonnepanelen werd eenonderzoek in twee fases uitgevoerd. In de eer-ste fase werd een steekproef gehouden onderbelanghebbenden in de Nederlandse bouw-sector. Vervolgens werden in de tweede fasediepte-interviews afgenomen met vertegen-woordigers van de verschillende brancheorga-Building Integrated Photo Voltaics (BIPV)Building Integrated Photo Voltaics of gebouwge?ntegreerde zonnepanelen onderscheiden zich vanBuilding Added Photo Voltaics (BAPV) doordat ze niet aan een gebouw zijn toegevoegd (`added'),maar in gebouwen zijn ge?ntegreerd. BIPV-producten kunnen grofweg onderverdeeld worden indrie categorie?n:? ge?ntegreerde standaardpanelen (1x1,6 m.)? panelenmeteenbijzonderemaatvoering? hybride oplossingen, bijvoorbeeld zonnecellen die ge?ntegreerd zijn in bouwmaterialen zoalsdakpannen en gevelplaten.In dit onderzoek is de volgende definitie van BIPV aangehouden: `Photovoltaic modules areconsidered to be building-integrated if the PV modules form a construction product which isproduced and placed on the market for incorporation in a permanent manner in constructionworks or parts thereof, and the performance of which has an effect on the performance of theconstruction works with respect to the basic requirements for construction works.' (EuropeanConstruction Product Regulation CPR305/2011)Building Integrated Photo Voltaics (BIPV)nisaties in de bouwsector. Uit de analyse vanknelpunten bij de realisatie van BIPV-projectenkomt naar voren dat er niet ??n aspect explicietuitspringt. De belangrijkste knelpunten zijnzowel technisch (28%) als niet-technisch (72%)van aard. Opvallend is dat onzekerheid over delevensduur en garantie een belangrijk knelpuntvormt (15%), evenals het gebrek aan informatie(16%). Aanvullend wordt door de respondentenaangegeven dat de onbekendheid van demogelijkheden een belangrijke bottleneckvormt voor de toepassing van BIPV.Daarnaast is onderzocht welke ervaringen derespondenten hebben met werken met BIPV.Hieruit blijkt dat werken met BIPV als bovenge-middeld complex en duur wordt ervaren. Watbetreft de arbeidsintensiviteit beoordeelt menwerken met BIPV als gemiddeld tot redelijkarbeidsintensief. Bij de acceptatie van innove-rende bouwproducten in algemene zin blijkenesthetische kwaliteit en de aanschafkosten vaneen innovatief bouwproduct essentieel te zijn.De motivatie om te werken met BIPV wijkt hierniet van af. De doorslaggevende redenenhiervoor zijn: esthetische kwaliteit, aanschaf-kosten, bouwtechnische uitvoerbaarheid,rendement en vorm en maatflexibiliteit.Uit de aanvullende motivatie voor het toepas-sen van BIPV kan geconcludeerd worden dat detoegevoegde waarde van BIPV vooral esthe-tisch is. Een meerderheid van de respondentengeeft aan dat ge?ntegreerde oplossingen erfraaier uitzien: met BIPV kan een samen-hangend geheel en logische vorm gecre?erdworden die de esthetische kwaliteit van degebouwde omgeving ten goede komt. Ook zietmen met BIPV meer mogelijkheden voor erf-goed. Daarnaast gaat men ervan uit dat in degebouwde omgeving ge?ntegreerde energieop-wekking de toekomst is. Aanscherping van deregelgeving is hierin stimulerend. Van de res-pondenten geeft 89% aan in de toekomst vakerte willen werken met gebouwge?ntegreerdezonnepanelen.Economische aspectenDe beperkte investeringsmogelijkheden eneconomische slagkracht van de BIPV-produ-centen in de opstartfase van de productver-koop zijn sterk belemmerend voor het snel uit-breiden van de productie. Hierdoor wordt debenodigde schaal voor een optimale business-case niet behaald en blijft de BIPV-oplossing inverhouding tot reguliere PV-producten duur.Opdrachtgevers zijn afwachtend. Ze wachtentot de technologie nog beter is en de business-2000Non IEA PVPS Countries IEA PVPS Countries2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015250200150100500GWPFiguur 1. Wereldwijde groei ge?nstalleerd vermogen PV (IEA Reporting Countries, 2016)Figuur 2. Knelpunten in de realisatie van projecten metBIPVGebrek aan informatie14%11%23%15%17%4%16%Uitvoeringstechnisch te ingewikkeldLevensduur/garantie onzekerGebrek aan estetische waardeFinancieel onhaalbaarVorm & maatflexibiliteitAnders8 Energie+ nr 1 maart 2017Het rapport Belemmeringen voor BIPVwerd in opdracht van de Rijksdienst voorondernemend Nederland opgesteld doorde faculteit B?ta Sciences and Technologyen het center of expertise S-Built van ZuydHogeschool.Het rapport Belemmeringen voor BIPVwerd in opdracht van de Rijksdienst voorFiguur 3. Top 5 doorslaggevende criteria om te werken met BIPVcase interessanter. Bij adviserende partijen isvaak onvoldoende kennis om de businesscasegoed uiteen te zetten. Vanuit de adviseurs is erbehoefte aan ??n methode om snel de haal-baarheid van het product te toetsen en een ver-gelijking tussen de verschillende producten tekunnen maken.BIPV-producten worden meestal ontwikkeld alsmaatwerk. Om de kosten omlaag te krijgen, isschaal nodig. Het standaardiseren van de pro-ducten biedt kansen. Zo wordt voorkomen datelk individueel product een apart certificerings-proces door moet. Voor grootschalige toepas-singen is diversiteit in combinatie met eenbepaalde standaardisering noodzakelijk. Op ditmoment is de markt nog niet zover. Ontwikke-laars en fabrikanten moeten de handen ineenslaan om gezamenlijk een zekere vorm vanstandaardisering te ontwikkelen waarvan zeallemaal profiteren. De mogelijkheden voorproduct-marktcombinaties, zowel bouwkundig(bijvoorbeeld PV in combinatie met isolatie,prefab gevel- en daksystemen) als installatie-technisch worden zeer kansrijk geacht door debouwsector. De ontwikkeling van BIPV-produc-ten wordt vaak gedreven door de PV-sector. Eensterke samenwerking met de bouwsector wordtgezien als een van de voorwaarden voor hetsuccesvol opschalen van BIPV. Door het aan-gaan van samenwerking met nationale bouw-materialenleveranciers en bouwbedrijven kande bouwtechnische en installatietechnischeuitvoerbaarheid verder geoptimaliseerd wor-den. Daarnaast zullen ook de standaardenen procedures om producten te testen samenontwikkeld moeten worden.CommunicatieNaast de motivatie en knelpunten voor werkenmet BIPV is onderzocht welke informatiebe-hoefte de bouwsector heeft op dit vlak. Daaruitblijkt dat de kwaliteit van de beschikbare infor-matie als matig tot slecht beoordeeld wordt. Uitde analyse blijkt ook dat dit een van de belang-rijkste knelpunten is. De informatiebehoefte ishet grootst met betrekking tot de esthetischemogelijkheden, de bouwkundige integratie enontwerpmogelijkheden. De communicatie vanBIPV-leveranciers richting bouwsector wordtals gebrekkig ervaren. Beschikbare informatieis niet eenduidig, onvoldoende duidelijk enslecht vindbaar voor professionals en consu-menten.Not On My RoofZonne-energiesystemen in het algemeen enBIPV-toepassingen in het bijzonder zullen eensteeds belangrijkere rol gaan spelen in detransitie naar energieneutrale gebouwen, wij-ken en steden. BIPV-producten worden dooralle belanghebbenden als zeer kansrijk gezien.Door hun esthetische kwaliteiten kunnen zebovendien voorkomen dat er, analoog aan hetNot-In-My-Back Yard (NIMBY)-effect dat bijwindturbines vaak speelt, een NOMyR-effectontstaat: Not On My Roof. Toch vindt daad-werkelijke toepassing maar heel mondjesmaatplaats en blijft opschaling vooralsnog uit.De barri?res voor opschaling van BIPV zijn nietzozeer technologisch, maar hebben juist temaken met kennis en informatievoorzieningAanschafkostenBouwtechnischeuitvoerbaarheidInstallatietechnischeuitvoerbaarheidEsthetischewaardeRendementproductGarantieLevensduurMatevanproductinformatieKleurvrijheidVormenmaatflexibiliteitTransparantieSubsidieregelingen5.004.003.002.001.000.00Score(5=max.)over technische oplossingen, kwaliteit en hetjuridisch kader. Dit komt onder andere doordater geen gezamenlijke, uniforme informatie-verstrekking en marktbenadering is vanuit deBIPV-sector naar de bouw. Een deel van dezebarri?re kan weggenomen worden door deinformatieverstrekking aan te laten sluiten bijde middelen die gebruikt worden in de bouw,zoals productbibliotheken, referentiedetails enkostenkengetallen. Om deze informatievoor-ziening gericht op te kunnen bouwen, is aanvul-lend onderzoek nodig naar de behoefte vanparticulieren en uitvoerende bouwpartijeninzake BIPV. In de technische toepassing en detechnische mogelijkheden van BIPV liggenvooral kansen door samenwerking en afstem-ming tussen de BIPV- en de bouwsector. Bij-voorbeeld in het optimaliseren van de bouw-technische en installatietechnischeuitvoerbaarheid door samenwerking met natio-nale bouwmaterialenleveranciers en bouw-bedrijven. Maar ook het internationaal stan-daardiseren van afmetingen van PV-moduleswaarmee diversiteit, maar tegelijkertijd ookschaalvoordeel gerealiseerd kan worden.nr 1 maart 2017 Energie+ 9