Twee jaar lang werd het energie-ontbijt tussen de kippen gehouden, in een mini-kippenboerderij naast de RAI. Nu zijn ze terug in Old School Amsterdam, waar ze 4,5 jaar geleden ook zijn begonnen. Op donderdag 5 september 2013 was daar het eerste energie-ontbijt. Op donderdag 5 april 2018 vierde 02025.nl het 100ste ontbijt. In 2013 waren er ongeveer 15 mensen. Nu zijn er ruim 100 mensen aanwezig.
Vlnr: Pauline Westendorp, Frank Boon, Barbara Barend en Thijs Haverkamp
Wijze lessen tijdens het 100
ste
Energieontbijt
H
et aantal camera's en de opstelling tij -
dens het jubileumontbijt doen denken
aan De Wereld Draait Door. Zonder
Matthijs van Nieuwkerk, maar mét sportjour
-
naliste en presentatrice Barbara Barend.
Samen met Thijs Haverkamp, Frank Boon en
Pauline Westendorp kijkt ze, als af trap, terug
op 99 ontbijtjes, ontelbare kopjes kof fie,
croissants en eitjes.
Stille kippen
Gevraagd naar de hoog tepunten noemt Pau -
line Westendorp van 02025 er drie: "Dat we in
januari 2016 Ruud Koornstra tot onze Natio -
nale Energiecommissaris benoemden. Dat er, toen we nog tussen de kippen zaten, een arts
uit Deventer was, die ons rustig liet ademen.
Omdat wíj rustig werden, werden de kippen
dat ook: 200 kippen werden helemaal stil. En
die keer dat Dave van Dongen voor de eerste
keer binnen kwam. Hij zei dat hij wel wat wist
van technieken om duurzame energie op te
wekken. Dat zeggen meer mensen die hier
komen. Maar Dave wist echt alles. En dat is
het mooie aan het energieontbijt. Samen
weten we veel meer. De zaal is ruim drie keer
slimmer dan de slimste mens aanwezig." En
slimme mensen zijn hard nodig, want het doel
is ambitieus; Amsterdam koploper schone
energie in 2025, dat is al over zéven jaar.
Het kan als je maar wil
De peptalk die Barend de ontbijtgangers mee -
geef t is: 'Het kan als je het wilt'. Zelf leerde ze
dat al heel jong. Ze was zes jaar oud en wilde
voetballen. Net als de jongens. Maar voor
meisjes was dat toen nog medisch onverant
-
woord. Die moesten wachten tot hun ze acht
werden. Barend voerde in de rechtszaal zelf
het woord, en kreeg van de rechter gelijk. De
laatste jaren stond ze dicht bij het nationale
vrouwenvoetbalelf tal. Hun droom was het
Europees Kampioenschap winnen. Niemand
geloofde erin. Maar omdat zíj dat zelf wel
deden, volgden hun ouders en trainers. Ze
wonnen als team. Barend deelt drie lessen uit
Twee jaar lang werd het energie-ontbijt tussen de kippen gehouden, in een
mini-kippenboerderij naast de RAI. Nu zijn ze terug in Old School Amster
-
dam, waar ze 4,5 jaar geleden ook zijn begonnen. Op donderdag 5 septem -
ber 2013 was daar het eerste energie-ontbijt. Op donderdag 5 april 2018
vierde 02025.nl het 100ste ontbijt. In 2013 waren er ongeveer 15 mensen.
Nu zijn er ruim 100 mensen aanwezig.
Tekst Aukje van Bezeij, Tweede Stem
22 Energie + nr 2 juni 2018
Wijze lessen tijdens het 100
ste
Energieontbijt
het damesvoetbal: Zet je ego opzij, doe het
als team. Houd je doel voor ogen, ga er voor.
Geniet er van en doe gewoon.
Absurde doelen
"Zij die het absurde nastreven, bereiken het
onmogelijke", zeg t Ruud Koornstra. Het is
een uitspraak van de kunstenaar Escher. En
dat is volgens Koornstra, de kunst die Wes-
tendorp en Boon bedrijven. "Jullie krijgen iets
voor elkaar vanuit een droom." Koornstra is
daar zelf als Energiecommissaris het bewijs
van: "Die hele Energiecommissaris, die
bestaat niet. En toch bestaat hij, want er zijn
oliemaatschappijen die mij willen ontslaan."
De schaduw kunnen zien
Marleen Stikker is directeur van de Waag
Society. Ze haalt tijdens het honderdste ener -
gieontbijt Robert Musil aan, die in zijn boek
'Der Mann ohne Eigenschaf ten', onderscheid
maakt tussen werkelijkheidsdenkers en
mogelijkheidsdenkers. "De werkelijkheids -
mens neemt de wereld zoals die is en gaat
daarin optimaliseren, soms heel creatief en
idealistisch. De mogelijkheidsmens kan zich
daarentegen een wereld voorstellen die nog
niet zichtbaar is. Hij kan de schaduw zien van
dat wat nog niet is gebouwd." Stikker ver -
moedt dat het energieontbijt veel mogelijk -
heidsdenkers aantrekt. En dat is een lastige positie, omdat je die bewijslast niet hebt en je
steeds in gesprek moet met mensen die niets
anders doen dan lijstjes bijhouden. Wat
mogelijkheidsmensen vaak te horen krijgen
is 'bewijs dat maar eens', of 'waar zijn de cij
-
fers?' Dus ga jij ook maar iets uitrekenen."
Nieuwe economie
Daar staat tegenover dat er wél steeds meer
mogelijkheden zijn. We staan aan begin van
een nieuwe tijd, zeggen zowel Stikker als Her -
man Wijffels. Wijffels was onder andere voor -
zitter van de Sociaal Economische Raad en
directeur van de Wereldbank. Tijdens het
energieontbijt vertegenwoordigt hij de vijfde
Bouwe de Boer Herman Wijffels
nr 2 juni 2018 Energie + 23
O, van Ongeorganiseerde Burger, naast Over-
heid, Onderwijs, Ondernemers en de Organi -
saties van onszelf. Hij zet zich vooral in voor
een duurzame en circulaire economie. "Want
we zijn aan de grenzen gekomen van wat onze
planeet aankan", zeg hij. "Niet de overheid,
maar wij zelf nemen nu het initiatief om het
anders te gaan doen."
Donut
Stikker noemt in dit kader de Donut econo -
mie, het nieuwe economische model voor de
21ste eeuw, van de Britse econoom Kate
Raworth. De ringen van de donut geven de
grenzen aan. Als we daar binnen blijven, zor -
gen we goed voor elkaar en de wereld. In het
gat van de donut leven mensen in armoede.
Buiten de donut putten we onze bronnen uit
en riskeren we de toekomst van de mensheid
op deze planeet. Binnen de cirkels van de
Donut economie zitten gedeelde bronnen
zoals schoon water en schone lucht, maar
ook bijvoorbeeld internet en energie, waar
we samen zorg voor moeten dragen. "Het
wordt tijd dat initiatieven zoals het energie -
ontbijt een plek krijgen in De Amsterdam Eco -
nomic Board", vindt Stikker. "We zitten hier
niet bij het tweede energieontbijt, maar bij
het bij het 100ste." Met elkaar zijn deze initia -
tieven volgens haar een belangrijke economi -
sche kracht; geen 'nice to have', maar 'need
to have', als solide partner in de toekomst.
Wenkend perspectief
Wijf fels ziet de volle zaal ter ere van het
100ste ontbijt als bewijs dat er een maat -
schappelijke beweging is met politieke rele -
vantie. "Maar dat hebben we te danken aan
fossiele voorraden, waar we de afgelopen
100 jaar uit mochten putten. Dank zij die fos -
siele bronnen konden we investeren in tech -
nieken. En in mensen, die zich emancipeer -
den en die nu in staat zijn zelf dingen te doen
en te regelen. We kunnen nu, kleinschalig en
efficiënt, zelf onze energie opwekken. Men -
sen dur ven nu de verantwoordelijkheid te
nemen voor de commons. We zijn gewend om
vanuit het klimaat te praten, maar je kan het
ook anders zien. We hebben - juist nu - moge -
lijkheid om het veel beter te doen. Dat is een
wenkend perspectief. En dat is wat we van -
daag vieren." Aan financiële middelen ont -
breekt het ons niet, denkt Wijf fels. De fos -
siele brandstoffen hebben ons namelijk ook
rijk gemaakt. Hij doelt niet op onze bankreke -
ning, maar op de gigantische kapitalen in
onze pensioenen. Wijf fels: "Waar voor zijn die
financiële voorraden er? Om te investeren in
de volgende fase. Het is nu onze maatschap -
pelijke en sociale opdracht om te zorgen dat
dat gebeurt."
CO 2-heffing
Een voorwaarde is volgens Wijffels wel een
forse CO
2-hef fing. "Zolang die er niet is, blijf t het lonen om natuurlijk kapitaal om te zetten
in economisch kapitaal. Een CO
2-hef fing
maakt het aantrekkelijk om die grote hoe -
veelheden spaargelden, die nu maar rond -
zwer ven in het heelal van speculaties, te
gaan investeren in de transitie." Een andere
voor waarde is, dat de overheid uit haar posi -
tie van overheid komt, leg t Wijf fels uit.
"Overheden moeten de slag maken om maat -
schappelijke initiatieven niet te zien als
gefröbel in de marge maar als wezenlijk ver -
nieuwend lokaal beleid." Wat volgens Stikker
kan helpen is dat die overheid het
1-9-90-ef fect gaat begrijpen. "Neem de
buurtbarbecue: 1% neemt het initiatief, 9%
komt helpen en 90% komt eten. Zonder die
90% is er niks aan. Maar je hoef t niet van
100% van de mensen te ver wachten dat ze
het initiatief nemen. Bij een inclusief burgeri -
nitiatief werkt het net zo. Maar wat je ziet
gebeuren is dat de overheid die 1% wegzet,
als 'die kennen we al'. Of 'waar is die 90%?'.
Wie de 1-9-90 ?regel begrijpt, weet dat die
ene persoon optreedt namens een heleboel
anderen. Bij de overheid werken mensen met
precies dezelfde plannen als wij. Ze komen
alleen vaak klem te zitten omdat ze denken
dat ze het voor de burgers doen. Maar die
burgers, die doen het al, met bovendien een
grote mate van professionaliteit: vanuit hun
professionele activiteit, of omdat ze zich
ergens heel erg in verdiepen."
Marleen Stikker en Herman Wijffels
24 Energie + nr 2 juni 2018
bestaat Amsterdam 750 jaar. Het reisboek is
een plan om Amsterdam ? bij wijze van
cadeautje van haar inwoners - koploper te
maken op het gebied van schone energie,
met nul uitstoot. Hoe? Met de initiatiefne-
mers van het buurtfeest, die 1%. Of tewel de
bewoner die de transitie in zijn wijk wil gaan
trekken. 02025 helpt deze koplopers in de
wijken en maakt ze zichtbaar. De organisatie
verbindt ze met andere koplopers, zodat die
van elkaar kunnen leren. Wie dat gaat beta -
len? Wij. Niet met onze spaarcenten, die heb -
ben we niet allemaal. Maar met onze energie -
rekening, want die hebben we wel allemaal.
Als we weten hoe het moet, betaalt het zich
terug. Voor de eerste wijken, die het pad
moeten ef fenen en die nog niet precies weten
hoe het moet, vraag t Priester de gemeente
Amsterdam het geld voor te schieten. Voor
drie wijken is dat ? 200 miljoen.
Een mooi aanbod
Stikker noemt dit een mooi aanbod. Immers,
vanuit de gemeente krijg je dit niet voor
elkaar. Wat er verder bijzonder aan is, is dat
het de positieve kracht mobiliseert, waar we
gewend zijn om ons pas te verenigen als we
boos zijn. Als we alleen nog maar kunnen rea -
geren op plannen die er al liggen. Wijf fels
voeg t daar nog wel wat aan toe. "Je gaat over
van inzicht naar implementatie. Vergeet, juist
nu, níet om de mensen mee te nemen die het
inzicht nog niet hebben. En die ook de midde -
len niet hebben." Wijffels adviseert verder
Vrije vogels
Een ambtenaar die dat al jaren weet, is Bouwe
de Boer. Hij is in zoverre ambtenaar dat hij
zijn salaris krijg t van de gemeente Leeuwar -
den. Ooit had hij ook een visitekaartje van de
gemeente, met zijn naam en functie. Maar
daar hoorde een vierjarenplan bij. En dat
bleek niet handig als je je, zoals Stikker advi -
seert, aansluit bij wat er al gebeurt. Na drie
jaar was er van het plan niets terecht geko -
men, maar stonden er wel heel veel energie -
neutrale woningen. De gemeente kreeg wel
drie prijzen voor haar energieprojecten.
'Mooi verhaal toch?', dacht De Boer. 'We heb -
ben niet gedaan wat we zeiden dat we gingen
doen, maar veel beter'. 'Nee. Dat kan niet. Je
moet het zó opschrijven, dat het lijkt ?', zei
een collega. 'Nee. Dat gaan we niet doen. Dat
doe je thuis toch ook niet? Dan vertel je toch
ook hoe het gegaan is?' En dus vertelde De
Boer aan de gemeenteraad, hoe het gegaan
was. En die vond het een goed verhaal.
"Vanaf dat moment heb ik mijn kaartje weg -
gegooid. Ik mocht een vrije vogel worden. Ik
kan mensen opzoeken. Ik kan projecten doen
waar behoef te aan is." En dat zouden dus
meer gemeenten moeten doen; een paar
mensen vrij spelen. En hen mee laten gaan
met wat er al gebeurt.
Reisboek met reischeque
Namens de organisatie achter de energieont -
bijten, 02025, mag Ruurd Priester de eerste
contouren schetsen van het reisboek. In 2025
om alles te vermijden wat lijkt op uitrollen,
want het gaat om een organisch proces. Het
is veel meer een natuurlijk, mooi landschap.
Gebruik organische metaforen, geen oude
industriële termen. Stikker waarschuwt voor
het woord urgentie. Want dat weten we nu
wel. Die 90%, die handelt niet op basis van
urgentie, maar omdat ze minder kosten heb -
ben, omdat de buurman het ook doet of
omdat het niet zo ingewikkeld is.
Laatste woord
Als Bouwe de Boer op een Amsterdams ener -
gieontbijt is, is het laatste woord altijd voor
hem. Hij herinnert de zaal eraan dat Escher,
van 'zij die het absurde nastreven, bereiken het
onmogelijke', is geboren in Leeuwarden. "Dat
kan geen toeval zijn." In Friesland werken ze
aan de voorbereidingen van de Elf wegentocht.
Dat was een idee van studenten: een absurd
idee om Leeuwarden, als culturele hoofdstad
van Europa, in juni twee weken lang fossielvrij
te maken. Je kan met de trein komen, met de
fiets, met bussen die in Friesland al jaren op
biomassa rijden en met elektrisch ver voer.
Maar je benzineauto moet je thuis laten. Wat
het mooie is? De koning en koningin doen mee.
Barbara Barend doet mee. Herman Wijf fels
doet mee. Marleen Stikker doet mee. 02025
doet mee. Iedereen doet mee: #ikdochmei.
Waarom? De Boer: "Omdat het inmiddels niet
meer handig is om er niet aan mee te doen." En
zoals het nu gaat in Leeuwarden, zal het straks
gaan in de wijken.
Ruud Koornstra
nr 2 juni 2018 Energie + 25
Reacties