Dat we van het aardgas af moeten, is nu wel duidelijk. Maar wat is het alternatief? Met name in nieuwbouw worden de laatste jaren vaak warmtepompen toegepast. Maar
dat betekent niet dat duurzame warmte en duurzaam gas afgeschreven moeten worden. Sterker nog, sommige regio's of gebieden zijn veel beter af met deze warmteopties.
Om te beoordelen wat het beste is, zou het eerlijker zijn als de infrastructurele kosten van de verschillende warmte-opties gesocialiseerd zouden worden.
Tekst Arjen de Jong, Blueterra
Dat we van het aardgas af moeten,
is nu wel duidelijk. Maar wat is het
alternatief? Met name in nieuw-
bouw worden de laatste jaren vaak
w
armtepompen toegepast. Maar
dat betekent niet dat duurzame
warmte en duurzaam gas afge -
schreven moeten worden. Sterker
n
og, sommige regio's of gebieden
zijn veel beter af met deze warmte-
opties. Om te beoordelen wat het
beste is, zou het eerlijker zijn als de
infrastructurele kosten van de
verschillende warmte-opties
gesocialiseerd zouden worden.
Gelijk speelveld voor
alle warmte-opties?
M
et de verduurzamingsopgave in de
gebouwde omgeving wordt het
langzaam maar zeker duidelijk; om
al het verbruik van energie op duurzame wijze
te voorzien, moet er energie van buiten de
woning komen. Het eigen dak is namelijk vaak
niet groot genoeg om te voorzien in de ener -
giebehoef te van een gebouw of woning. Er
m
oet dan worden gezocht naar slimme alter -
natieven. Het @home-project in Amsterdam is
d
aar een voorbeeld van. Hier is gekozen voor
zonnepanelen op de gevel. In Utrecht test
woningcorporatie Bo-ex de Powernest om te
beoordelen welke potentie deze gebouwge -
bonden windturbine biedt voor de verduurza -
ming van haar bezit.
BENG
Door de invoering van de BENG-eisen en de
Energie Prestatievergoeding worden de eisen
die aan de zuinigheid en duurzaamheid van
woningen worden gesteld steeds strenger. De
vraag is waar al die benodigde duurzame
energie voor de gebouwde omgeving van -daan moet, met name in de stedelijke gebie
-
den. In 2021 moeten gemeenten bovendien
hun plannen klaar hebben over hoe zij binnen
hun verzorgingsgebied op een duurzame
wijze invulling geven aan de verwarming van
de gebouwde omgeving. Op welke wijze
duurzame bronnen en gebruikers aan elkaar
geknoopt kunnen worden, moet dus nu
inzichtelijk gemaakt worden. Dit levert
natuurlijk vragen op over de infrastructuur
die gebruikt moet worden en de kostenef fec -
tiviteit over de gehele keten van bron tot dis -
tributie tot gebruiker.
Duurzame warmte
Voor het verduurzamen van de gebouwde
omgeving zijn in principe drie oplossingen
mogelijk: duurzame warmte, duurzame elek -
triciteit en duurzaam gas. Duurzame warmte
is warmte met een relatief hoge temperatuur.
Aanvullend moet dan lokaal nog een
beperkte hoeveelheid elektriciteit op het
eigen perceel worden opgewekt voor het ove -
rige stroomverbruik. Voorbeelden van bron -nen voor deze duurzame warmte zijn: geo
-
thermie, biomassa of restwarmte uit lokale
processen zoals de koeling van de super -
markt. Duurzame warmte heef t als grootste
voordeel dat de benodigde inpandige ruimte
beperkt is en dat de gebruiker zijn eigen
woning niet direct volledig hoef t te isoleren of
te voorzien van lagetemperatuur verwarming.
Moderne warmtenetten met een temperatuur
van 40 tot 50 graden zijn extra aantrekkelijk
omdat ze gebruik kunnen maken van echte
restwarmte. Daarnaast biedt het de mogelijk -
heid aan de verschillende gebruikers om
energie uit te wisselen. Duurzame elektriciteit
Duurzame elektriciteit is zeer actueel. Er wor -
den momenteel grote windparken op zee ont -
wikkeld en ook lokale zonneweiden komen er
steeds meer. Maar wanneer kan deze opge -
wekte elektriciteit worden meegeteld voor
het eigen verbruik van de woning? Moet er
dan sprake zijn van eigendom of leverings -
contracten? En wat voor kosten breng t het
Zonnepanelen op de gevel bij het
@home-project.
18 Energie + nr 2 juni 2018
18-19 Duurzame infrastructuur.indd 18 29-05-18 11:04
met zich mee om de Nederlandse gebouwde
omgeving massaal over te laten schakelen op
elektriciteit? Deze vragen blijven relevant.
Duidelijk is dat de grote duurzame opwek-
king van elektriciteit benodigd in 2050 niet op
het huidige elektriciteitsnet in te passen is.
Duurzaam gas
Duurzaam gas is momenteel nog een
vreemde eend in de bijt. Er wordt een grote
hoeveelheid biogas geproduceerd en de
potentie voor additionele productie is groot.
Maar komt het biogas wel voor de gebouwde
omgeving beschikbaar of is het nodig voor de
hogetemperatuurprocessen in de industrie?
Een interessante ontwikkeling op het gebied
van duurzaam gas is waterstof.
Conversie van elektriciteit naar waterstof is
logisch omdat dit een opslag vorm is die in
een grote capaciteit kan worden uitgerold en
waarbij er, met de nodige aanpassingen,
gebruik kan worden gemaakt van het
bestaande gasnet. Het grote voordeel van
duurzaam gas is dat het leidt tot lage infra -
structurele kosten en lage kosten in aanpas -
singen voor de gebruiker. Bovendien kan er
zo lokaal duurzame elektriciteit worden
geproduceerd met brandstofcellen op
momenten dat er veel vraag naar is.
Maatschappelijke kosten
Tot nu toe waren de kosten voor de aanleg
van infrastructuur niet vaak een onder werp van discussie. Maar nu elektriciteitsnetten
moeten worden versterkt omdat veel wonin
-
gen all-electric worden, is er wel meer rumoer
o
ver. Er wordt gekeken naar alternatieven die
de gesocialiseerde kosten omlaag kunnen
brengen. Helaas ontbreekt de netbeheerder
aan instrumentarium om hier goed op in te
spelen. Duidelijk is wel dat de kosten erg
hoog kunnen zijn. In figuur 2 is weergegeven
hoe de kosten van de infrastructuur voor een
aantal duurzame alternatieven voor een
enkel huishouden zich verhouden.
Deze getallen komen uit de studie 'Systeem -
kosten voor warmte' van Ecof ys aangevuld
m
et eigen kennis van Blueterra. De kosten
0
20 40 60 80
100
120 140
2010 2020 2030 2040 2050
Capaciteit (GW)
Ontwikkeling duurzame capaciteit in NL
biomassa afvalverbranding zon wind land wind zee
NL t ransportcapaciteit HS -
net
NL v raag plateau-uren
0
2000 4000 6000 8000
10000
12000
14000
elektriciteit elektriciteit warmtenet gasnet H2 netLWPP WKO restwarmte instandhouding lokaal
kosten per woning [ ?]
Kosten infrastructuur
Figuur 2. Kosten infrastructuur.
Figuur 1. Ontwikkeling duurzame capaciteit in Nederland
beslaan de totale kosten op alle net vlakken
en voorzieningen die nodig zijn in verband
met veiligheid, betrouwbaarheid en conditi
-
onering enzovoorts. De bandbreedte van
de kosten komt uit de feitelijke netsituatie
(
stedelijk, buitengebied). Duidelijk is dat all-
electric-oplossingen zoals de luchtwater -
warmtepomp zeer hoge kosten met zich
m
eebrengen. Deze kosten komen echter niet
voor rekening van de eindgebruiker, maar
betalen we allemaal. De kosten voor een
warmtenet liggen ook hoog, maar zijn wel
voor eigen rekening van de gebruiker. Hoe
de kostenverdeling voor een ombouw naar
een duurzaam gasnet liggen is nu nog niet
geheel duidelijk, maar de kosten zijn bedui -
dend l ag er.
Goede af weging
Duurzame bronnen moeten gekoppeld wor -
den aan eindgebruikers. Op het gebied van
i
nfrastructuur zou dit speelveld op zijn minst
gelijk moeten worden getrokken zodat er een
helder perspectief ontstaat. Als alle kosten
goed worden meegenomen, zal voor stede -
lijke gebieden een warmtenetwerk op een
m
iddentemperatuur uitkomst kunnen bie -
den. Voor wijken waar veel monumentaal
b
ezit is, kan gericht worden ingezet op het
ontwikkelen van een duurzaam gasnet. In
meer landelijke gebieden lig t een keuze tus -
sen duurzame elektriciteit en duurzaam gas
v
oor de hand. Hoe kunnen gemeenten, pro -
jectontwikkelaars, woningcorporaties en
p
articuliere woningeigenaren nu een goede
keuze maken? Duidelijk is dat er behoef te is
aan regie, zeker vanuit het perspectief van
de netbeheerder.
nr 2 jun 2018 Energie + 19
18-19 Duurzame infrastructuur.indd 19 29-05-18 11:04
Reacties