opinie Tekst Jan Willem Zwang, Greencrowd D e af korting GvO staat voor Garantie van Oorsprong. Wanneer men duurzame energie opwekt en een brutoproductie- meter (BPM) laat plaatsen (door een meetbe - drijf ) die wordt aangemeld bij CertiQ, dan k r ijg t men voor iedere opgewekte megawatt - uur één GvO. CertiQ is een 100% dochter van d e l andelijke netbeheerder Tennet en door de minister van Economische Zaken gemanda - teerd om de GvO's te verstrekken. Een GvO m e ldt onder andere wat de energiebron is waarmee de energie is opgewekt, de periode waarin de energie is opgewekt, de locatie waar de energie is opgewekt en of en zo ja wat voor steun (lees subsidie) de installatie heef t ont vangen. Nederland is niet het enige land dat GvO's verstrekt. Landen als Duitsland, Frankrijk, Noor wegen en België maar ook Est - land, IJsland en Cyprus zijn aangesloten bij de As sociation of Issuing Bodies (AIB). Deze organisatie is het Europese samenwerkings - verband waarin afspraken zijn gemaakt over G v O's. Niet alle Europese landen zijn aange - sloten bij de AIB. Landen als Polen en Slowa - kije zijn bijvoorbeeld niet aangesloten, maar o ok Engeland is niet aangesloten. Handel Al jarenlang is er een levendige handel in GvO's en deze handel wordt al jaren gestimu - leerd door de Europese en nationale energie - regelgeving. Toen de energiemarkt vijf tien j a ar geleden geliberaliseerd werd, was het al mogelijk om groene energie te leveren. Dit werd ook toen al gedaan door in het buiten - land GvO's te kopen en daarmee de Neder - landse, met kolen- en gasgestookte, elektrici - teit te vergroenen. Het verdienmodel was l u cratief omdat energiebedrijven geen ener - giebelasting hoefden af te dragen over de el e ktriciteit die zij leverden wanneer zij bui - tenlandse GvO's inkochten voor een even g r oot volume. De prijs van buitenlandse GvO's was beduidend lager dan de af te dragen ener - giebelasting, dus op iedere groen verkochte k i lowattuur werd meteen verdiend. Het mes sneed zelfs aan twee kanten, want de energie - bedrijven verkochten de groene stroom ook n o g eens voor een hogere prijs dan de grijze stroom. Na een aantal, voor de groene ener - giebedrijven bijzonder lucratieve, jaren werd d e ze belastingmaatregel afgeschaf t, stortte de prijs voor GvO's in elkaar en daalde opeens de import van buitenlandse GvO's. De handel in GvO's heef t er wel toe geleid dat nieuwe energiebedrijven zich konden onderscheiden van de traditionele energiebedrijven. Green - choice is hier het meest bekende en waar - schijnlijk ook meest succesvolle voorbeeld v a n; zij verkochten al snel meer groene stroom dan er überhaupt in Nederland werd opgewekt. Op dit moment wordt er nog steeds meer groene stroom verkocht dan er in Neder - land geproduceerd wordt. In 2016 nam 69% v a n de consumenten groene stroom af ter wijl dat jaar volgens ECN slechts 12,5% van de beschikbare elektriciteit in Nederland werd opgewekt door groene energiebronnen. Groen is poen Productie, import en export Wanneer we kijken naar de cijfers van CertiQ, dan zien we dat Nederland in 2015 13,1 GWh duurzaam produceerde, in 2016 13,7 GWh en in 2017 15,9 GWh, een stijging van 21%. In dezelfde periode steeg de import van GvO's van 32,6 GWh in 2015 naar 40 GWh in 2017, een stijging van zelfs 22%. Het bijzondere is wel dat de export van GvO's in dezelfde peri - ode met 66% is gestegen ter wijl Nederland f o rs achterloopt op haar doelstellingen voor duurzame energieproductie. Wanneer wordt gekeken naar de verschillende technieken, zien we dat 66% van onze, geregistreerde, duurzame productie in 2017 met windenergie wordt gegenereerd en 30% met biomassa. In 2017 werd slechts 3,3% geproduceerd met zonne-energie terwijl het absolute volume van zonne-energie in 2017 is ver vier voudigd ten opzichte van 2015. De import van GvO's bestaat met 46,9% grotendeels uit water - kracht, de meest goedkope vorm van GvO's, e n m et 45,8% uit windenergie. In 2015 was het aandeel waterkracht nog 71,1% maar dankzij 'sjoemelstroom'-campagnes van 'Groene stroom uit Nederland is duurste van Europa' kopte het Financieel Dagblad op 27 augustus. Gemeenten en bedrijven betalen volgens het artikel meer voor groene stroom door de gestegen prijs van garanties van oorsprong (GvO). Het artikel meldt dat de prijs van Nederlandse GvO's de afgelopen jaren is opgelopen en dat deze prijsstijging zich de komende jaren zal voortzetten. Hiermee suggereert het Financieel Dagblad dat gemeenten en bedrijven de komende jaren meer geld kwijt zijn voor hun duurzame energie. De praktijk wijst juist uit dat deze partijen geld kunnen besparen en zelfs verdienen door over te stappen op duurzame energie. Hoe zit dit precies? Nederlandse treinen rijden op duurzaam opgewekte elektriciteit. 10 Energie + nr 3 september 2018 3-EnergiePlus_Groene-stroom.indd 10 17-09-18 10:03 onder andere WISE is dit aandeel dus flink gedaald. Opvallend is het feit dat de export van GvO's vooral bestaat uit biomassa ( 53,3%) en uit wind (45,6%) en dat deze twee technieken al jaren hetzelfde aandeel hebben ondanks het feit dat de export dus met 66% is toegenomen sinds 2015. Vraag De vraag naar groene stroom neemt toe. Niet alleen bij consumenten maar ook bij bedrijven en gemeenten. De afgelopen jaren zijn ver- schillende rapporten gepubliceerd waaruit b l ijkt dat steeds meer Nederlanders duur - zame energie willen. April vorig jaar hield Pri - cewise een landelijk onderzoek onder ruim d u izend respondenten. Hieruit blijkt dat 40% van alle Nederlanders bereid is meer te beta - len voor groene stroom. De helf t van deze g r oep is tevens bereid extra geld neer te tellen voor groene stroom die opgewekt is in Neder - land. Wanneer wordt gekeken naar de rede - nen om over te stappen van energieleveran - cier, zeg t 73% dit te doen op basis van prijs en s l echts 17% doet dit omdat zij duurzame ener - Foto NS gie af wil nemen (bron Energiemonitor 2018, ACM, 990 respondenten). De uitkomsten van deze onderzoeken lijken elkaar dus tegen te spreken. Toch zien we dat de vraag toeneemt. Het aandeel duurzame energie dat door con - sumenten wordt afgenomen stijgt en steeds m e er gemeenten en bedrijven stappen over op duurzame energie of gaan zelf duurzame energie opwekken. Vooral dit laatste is erg verstandig: waar consumenten en bedrijven bij sommige energieleveranciers nog steeds duurder uit zijn wanneer ze duurzame energie inkopen in plaats van fossiele energie, gaan consumenten en bedrijven die zelf duurzame energie opwekken juist flink verdienen. Ontwikkelingen De afgelopen jaren zijn er bij bedrijven en gemeenten goede ontwikkelingen te zien op het gebied van de productie en afname van duurzame energie. De NS nam enkele jaren geleden al het voortouw. Zij schreven een aanbesteding uit waarin zij hebben aangege - ven dat hun energie duurzaam moet worden o p gewekt uit nieuw te realiseren duurzame opwekking in Nederland. Eneco heef t deze aanbesteding destijds gewonnen en levert de NS stroom uit nieuwe windparken. In maart dit jaar was er een mooi nieuwsbericht over het feit dat Ak zoNobel, DSM, Philips en Google hun eerste duurzame elektriciteit geleverd kregen van twee nieuw gereali - seerde windparken in Nederland, te weten K r ammer en Bouwdokken. Het bijzondere is dat deze vier industriële grootmachten samenwerken om duurzame elektriciteit af te nemen uit nieuwe windparken door lange ter - mijn stroomafnamecontracten (power p u rchase agreement of PPA) af te sluiten met de ontwikkelaars van die windparken. De tra - ditionele energiebedrijven hebben hierbij het n ak ijken omdat zij in deze samenwerking sim - pelweg zijn omzeild. Deze zomer in op het dis - tributiecentrum van PON in Leusden een z o nne-energie-installatie opgeleverd van bijna 2,5 MW waarmee PON meer dan de helf t van haar eigen verbruik op die locatie zelf duurzaam gaat opwekken. PON doet zelf de investering en maakt gebruik van de lande - lijke subsidieregeling SDE+. De energienota v a n PON valt hierdoor een stuk lager uit en de investering wordt ruimschoots binnen de technische levensduur terug verdiend. Energiecoöperaties Een ander mooi voorbeeld is het platform ENTRNCE van Energ y E xchange Enablers, een 100% dochter van de regionale netbeheerder Alliander. Via het platform van ENTRNCE heb - ben energieproducenten en -afnemers directe to e gang tot de energiemarkten zoals EPEX en ENDEX en kunnen participanten direct wille - keurige transacties van EAN naar EAN uit voe - ren. Hierdoor worden bijvoorbeeld lokale e n ergiecoöperaties in staat gesteld om de stroom van hun zonneweide rechtstreeks te leveren aan hun eigen laadpalen of aan het gemeentehuis van de gemeente waarin zij gevestigd zijn. Eerder genoemde ontwikkelin - gen geven aan dat je tegenwoordig niet alleen m a ar duurzame energie hoef t af te nemen door GvO's in te kopen. Sterker nog: liever niet. En al helemaal geen GvO's van water - krachtcentrales uit Noor wegen of Frankrijk d i e al tientallen jaren bestaan en helemaal niets extra's toevoegen aan een duurzame energievoorziening. Dit soort certificaten zorg t er alleen maar voor dat de kolencentra - les op de Maasvlakte en in Eemshaven zoge - naamd groene stroom leveren ter wijl deze fei - telijk roetzwart is. nr 3 september 2018 Energie + 11 3-EnergiePlus_Groene-stroom.indd 11 17-09-18 10:03 opinie Duurste van Europa? Maar klopt het nu dat de groene stroom in Nederland het duurst is van Europa? Wel als je kijkt naar de prijs van GvO's. Op de website van GPX zien we een mooi voorbeeld: een GvO Estse wind (dus wind uit Estland) betaal je daar ? 4,95 per GvO inclusief btw en voor Bel - gische zon betaal je ? 6,95 per GvO inclusief b t w. Ter vergelijking: wind uit Den Helder of zon uit Ridderkerk kost bij GPX beiden ? 9,95 per GvO inclusief btw. Fors duurder dus. Dat Estse wind de helf t goedkoper is dan Neder - landse wind, is niet zo vreemd: Estland is n a melijk één van de elf Europese landen die zijn duurzaamheidsdoelstellingen voor 2020 in 2015 al had behaald. En voor de duidelijk - heid: de doelstelling van Estland lag vele m a len hoger dan die van Nederland. Dat Bel - gische zon ongeveer 30% goedkoper is dan N e derlandse zon is ook niet vreemd. België is dichterbij haar (lagere) doel dan Nederland (maar België bungelt tegelijkertijd maar net boven Nederland onderaan het lijstje). Vraag en aanbod Het mag inmiddels wel duidelijk zijn: de prijs van Nederlandse GvO's wordt bepaald door vraag en aanbod. In Nederland is er veel vraag en weinig aanbod dus de prijs van Neder - landse GvO's is hoog. Dit is het simpele g e volg van marktwerking. Nederlandse gemeenten en bedrijven doen er dan ook veel beter aan om niet simpelweg duurzame ener - gie in te kopen maar om te onderzoeken of an dere mogelijkheden tot lagere energiekos - ten leiden. Het beste alternatief is zelf duur - zame energie gaan opwekken. Met dit alter - natief wordt nieuwe, lokaal geproduceerde e n ergie gekoppeld aan lokale afname. Bijko - mende voordelen hier van zijn dat bij gelijktij - dige productie en afname het elektriciteitsnet w ord t ontlast en leiding verliezen worden voorkomen. Door eigen productie, bijvoor - beeld van een zonneweide of een windtur - bine, via een platform als ENTRNCE te koppe - len aan eigen verbruikslocaties, zoals het g e meentehuis of de gemeentewerf, kan een gemeente in haar eigen energiebehoef te voorzien. Wanneer er niet (meer) zelfopge - wekt kan worden, is het sluiten van een PPA e e n goed tweede alternatief. Middels het slui - ten van een PPA zorg t de gemeente of het b e drijf er voor dat er een financiële bijdrage wordt geleverd aan nieuwe duurzame ener - gieproductie en men verzekert zich er van dat m e n de komende vijf tien jaar gegarandeerd is van duurzame energie uit een eigen bron. Een PPA hoef t niet alleen gesloten te worden met een groot windpark zoals Krammer of Bouw - dokken zoals Philips en DSM dit hebben g e daan. Een PPA kan ook worden gesloten met een lokale energiecoöperatie die op het dak van een boer een postcoderoosproject heef t gerealiseerd. Ook hier kan worden gebruik worden gemaakt van een platform als ENTRNCE maar er zijn ook coöperatieve ener - gieleveranciers zonder winstoogmerk zoals Q u rrent die dit soort projecten faciliteren. Geen alternatieven? Alleen wanneer er geen alternatieven meer zijn, moet worden gekozen voor de inkoop van Nederlandse GvO's. Het gebrek hieraan zal de prijs verder opdrijven, maar dit zorg t er wel voor dat er een extra stimulans komt voor marktpartijen om te investeren in nieuwe duurzame energieopwekking waardoor de duurzaamheidsdoelstellingen weer iets dich - terbij komen. Het inkopen van roetzwarte s t room van de Maasvlakte of uit Eemshaven en dat vergroenen met GvO's van de oude waterkrachtcentrales in Noorwegen en Frank - rijk is uiteraard geen alternatief. Dit wordt niet v o or niets sjoemelstroom genoemd. Zelf duurzame energie opwekken is voor consu - menten, gemeenten én bedrijven het meest l u cratief, juist wanneer de prijs voor Neder - landse GvO's zo hoog is. Als duurzame ener - gieproducent hoef je de GvO's niet in te ko p en, je maakt een prima rendement op je investering én je draag t een steentje bij aan de verduurzaming van Nederland. Een win- win-win dus. 12 Energie + nr 3 september 2018 3-EnergiePlus_Groene-stroom.indd 12 17-09-18 10:03