Het klimaatakkoord van Parijs heeft de klimaatverandering en de noodzaak om actie te ondernemen op de actielijst van CEO's van multinationals gezet. De meeste partijen
hebben de ontkenningsfase verlaten. De afspraak om de temperatuurstijging van de aarde op maximaal 2 graden te houden vereist een gigantische inspanning van alle
sectoren. Het betekent een emissievrije energievoorziening in 2050. Dat is al over 30 jaar en is een enorme uitdaging. Deze periode is gelijk aan de operationele leeftijd van veel installaties in de industrie. Dit houdt dus in dat elke investering in de komende periode moet worden overwogen op basis van de randvoorwaarde dat we de komende decennia kunnen werken aan emissievrije productie zonder gestrande activa te creëren. De
Smart Delta Resources(SDR)-bedrijven pakken deze uitdaging aan en bezien welke kant het op gaat en hebben een routekaart laten ontwikkelen voor de industrie in de Deltaregio Zeeland en Noord-Vlaanderen.
Tekst Frans Rooijers, CE Delft. Daniël Goedhuis,
Smart Delta Resources
Het klimaatakkoord van Parijs heeft
de klimaatverandering en de nood-
zaak om actie te ondernemen op de
a
ctielijst van CEO's van multinatio -
nals gezet. De meeste partijen
h
ebben de ontkenningsfase verla -
ten. De afspraak om de tempera -
tuurstijging van de aarde op maxi -
maal 2 graden te houden vereist
e
en gigantische inspanning van alle
sectoren. Het betekent een emissie -
vrije energievoorziening in 2050.
D
at is al over 30 jaar en is een
enorme uitdaging. Deze periode is
gelijk aan de operationele leeftijd
van veel installaties in de industrie.
Dit houdt dus in dat elke investering
in de komende periode moet
worden overwogen op basis van de
randvoorwaarde dat we de
komende decennia kunnen werken
aan emissievrije productie zonder
gestrande activa te creëren. De
Smart Delta Resources(SDR)-bedrij -
ven pakken deze uitdaging aan en
b
ezien welke kant het op gaat en
hebben een routekaart laten ont -
wikkelen voor de industrie in de
D
eltaregio Zeeland en Noord-Vlaan -
deren.
Klimaatneutrale
industrie Zeeland
D
eze SDR-regio is een uitstekende
regio om nu te starten met groot -
schalige industriële pilots. Daar -
naast is het belangrijk de vereiste infra -
structuur voor de energietransitie te
o
ntwikkelen. De industrie in de Zeeuwse
Deltaregio is competitief, energie-intensief
en divers (staal, chemisch, voedsel, kunst -
mest). Bovendien zijn er veel ruimtelijke m
ogelijkheden. De industrie behoort tot de
top van elke sector, is innovatief en een
belangrijke factor voor arbeid in de regio. In
de nabije toekomst komt in Zeeland veel
windenergie aan land van nabijgelegen
windparken. Dit biedt mogelijkheden voor
het elektrificeren van industriële processen
en het produceren van waterstof uit her -
nieuwbare elektriciteit.
Figuur 1. De SDR-bedrijven en de gerelateerde CO 2-uitstoot.
Foto: RWS/Harry van Reeken
nr 2 juni 2018 Energie + 15
15-17 Zeeuwse industrie.indd 15 29-05-18 12:26
Maatregelen
Om de doelstellingen van het klimaatakkoord
van Parijs te bereiken, moet de industrie
maatregelen nemen op alle niveaus van de
industriële processen. Het lig t voor de hand te
beginnen op het niveau van klimaatneutrale
energiedragers (elektriciteit, waterstof ) en
CO
2-vrije energiebronnen, zoals hernieuw-
bare energie uit zon en wind. Omdat het niet
l
ukt om in één keer emissievrij te zijn, kunnen
in de nabije toekomst ook andere maatrege -
len worden getrof fen, met name op het gebied
v
an energie-efficiëntie, infrastructuur en cir -
culaire productie. Om al in 2030 al een sub -
stantiële emissiereductie te realiseren, zullen
C
arbon Capture and Storage (CCS) en Carbon
Capture for Usage (CCU) binnenkort moeten
starten. Dit is vooral nodig omdat de overhe -
den een substantiële stap in die richting voor -
zien en snelheid geboden is om de EU-doelen
in
2030 te kunnen realiseren. Substantiële
maatregelen in de industrie zijn daar voor
nodig.
Zeeuwse industrie
De SDR-bedrijven hebben op voorstel van CE
Delf t een aantal projecten geselecteerd die
relevant zijn voor de regio en de SDR-indus -
trieën en die een gezamenlijke inspanning
ve
reisen:
?
K
limaatneutrale energiedragers en CO
2-
vrije energiebronnen:
?
r
obuuste en kostenef fectieve ontwikkeling
van de infrastructuur voor elektriciteitsnet -
werken;
?
regionale H
2-open netwerkinfrastructuur;
?
flexibele H
2-productie in de Deltaregio;
?
C
irculaire grondstof: circulaire kunststof -
productie.
?
CO
2-af vang en -opslag CCS en CCU: regio -
naal CO
2-netwerk; Steel2Chemicals. ?
V
ermindering van de energievraag door
innovatieve technologieën: implementatie
van warmtepomptechnologie.
De achterliggende gedachte is dat zo snel
mogelijk de infrastructuur (inclusief CO
2-
transport) geschikt gemaakt moet worden om
individuele bedrijven te kunnen laten aanslui -
ten op klimaatneutrale energiedragers. Ze
m
oeten hun processen kunnen aanpassen
zodanig dat binnen 30 jaar de gehele keten
van vraag tot en met energiebronnen klimaat -
neutraal gemaakt kan worden. Maatregelen
d
ie gericht zijn op individuele ef ficiency verbe -
tering op individueel bedrijfsniveau en bioba -
sed productie worden niet meegenomen in
d
eze routekaart. Individuele maatregelen val -
len onder de verantwoordelijkheid van elk
in
dividueel bedrijf en worden al opgepikt door
alle SDR-bedrijven. Biomassa-initiatieven
worden gecoördineerd door de Biobased
Delta-organisatie. Zodra concrete industriële
schaalprojecten die gezamenlijke inspanning
vereisen te voorzien zijn, kunnen deze worden
opgenomen in deze routekaart.
Klimaatneutraal en CO 2-vrij
Een hoofdprioriteit is de ontwikkeling van
een toekomstgerichte energie-infrastructuur
v
oor zowel elektriciteit als CO
2-vrij gas (voor -
namelijk waterstof, H
2). Deze prioriteit omvat
de robuuste en kostenef fectieve elektrici -
teitsinfrastructuur en de productie van
p
ower2hydrogen in de delta. Hier voor is de
ontwikkeling van een regionale open H
2-net -
werkinfrastructuur vereist. Deze projecten
z
ijn af hankelijk van het gebruik van koolstof -
vrije en koolstofneutrale energiedragers. Zo
w
ordt de uitstoot van broeikasgassen en de
af hankelijkheid van CCS en CCU op de lange
termijn verminderd. Een eerste schatting van
de investering die nodig is om de bedrijven Dow, Styron, Yara, ICL-IP en Arcelor Mittal te
verbinden met een regionaal H
2/O2-net met
een elektrolyseapparaat dat H
2 en O 2 produ -
ceert, is ?
30-40 miljoen. Als Zeeland Refiner y
wordt verbonden met het netwerk is nog eens
? 30 miljoen extra nodig, waar van ? 20 mil -
joen om de Westerschelde over te steken.
V
erder zal de Nederlandse overheid de rol van
Gasunie / GTS in het netbeheer van deze gas -
infrastructuur moeten verduidelijken. Een
g
rootschalige elektrolyseproefeenheid van
100 MW vereist een geschatte investering van
? 50 miljoen. Wat de werkelijke kosten zullen
zijn om een robuust elektriciteitsnetwerk te
realiseren, is af hankelijk van het elektrifica -
tiepotentieel. Dit zal bepaald moeten worden
in
de samenwerking tussen de SDR-bedrijven
Dow, Styron, Yara, ICL-IP en Arcelor Mittal,
Engie en Zeeland Refiner y met de netwerkbe -
drijven Gasunie, Tennet, Elia en Enduris tij -
dens de eerste fase van dit project.
Circulaire kunststofproductie
Een andere prioriteit is de circulaire productie
van grondstof. Voor de lange termijn is er niet
alleen CO
2-vrije energie nodig voor de indus -
triële processen, maar ook hernieuwbare
g
rondstof. Alleen al voor hernieuwbare plas -
tics in de regio, is een inspanning op lange ter -
mijn en een investering van ongeveer ? 1
40
miljoen nodig voor een kunststof fabriek van
250.000 ton. Projectpartners Dow, Styron en
Zeeland Refinery zijn potentiële klanten van
een dergelijke fabriek. North Sea Port als
havenautoriteit wordt ook bij dit proces
betrokken.
CC S en CCU
Gezien de plannen van de Nederlandse rege -
ring om CCS en CCU te realiseren om de enorme
d
oelstelling van 50% reductie van de CO
2-uit -
Tabel 1. Overzicht van de drie prioriteiten
Priorities Projects Figure 2Ye arCompanies
Electricity &
Hydrogen Hydrogen network
Gent - Vlissingen C
2030ArcelorMittal, Dow, Nor th Sea Por t, Trinseo, Sabic, Yara, Zeeland Refiner y
Electrolyser 100 MW B2025ArcelorMittal, Dow, Engie, ICL-IP, Yara, Zeeland Refiner y,
E xtra x00 MW per industr y direct
access to wind electricity A
2035ArcelorMittal, Cargill, Dow, ICL-IP, Lamb-Weston Kruiningen, North Sea Port,
Sabic , Trinseo, Yara , Zeeland Refiner y,
Circular
Feedstock 250,000 tons plant for circular
feedstock supply D
2030ICL-IP, Nor th Sea Por t, Trinseo, Zeeland Refiner y
CO
2 storage
and usage 1.7 Mton CCS
E2030ArcelorMittal Gent, Cosun, Dow, Engie Knippegroen, Nor th Sea Por t, Yara,
Zeeland Refinery
3.7 Mton CCU H2030ArcelorMittal, Dow, Yara
16 Energie
+ nr 2 juni 2018
15-17 Zeeuwse industrie.indd 16 29-05-18 12:26
stoot in 2030 te bereiken, is de derde prioriteit
de ontwikkeling van een regionaal CO
2-net-
werk. De regio kan tegen 2030 1,7 miljoen ton
CO
2 vastleggen met betrekking tot de produc-
tie van waterstof. In de loop van de tijd neemt
deze hoeveelheid toe tot 6 miljoen ton in 2040,
de CCU in de regio kan toenemen tot 3,7 mil-
joen ton CO
2. De helf t daar van kan worden
gerealiseerd door projecten voor het gebruik
van de cokesgas van ArcelorMittal, bijvoor-
beeld als grondstof voor de productie van che-
Smart Delta Resources
Het platform Smart Delta Resources (SDR) is een samenwerkingsverband tussen elf ener-
gie- en grondstof intensieve bedrijven in de regio westelijk Noord Brabant, Zeeland en
Noord Vlaanderen. Dit unieke platform ontwikkelt businesscases voor uitwisseling van
energie- en materiaalstromen, ook wel industriële symbiose genoemd. Het platform
heef t als doel de internationale concurrentiepositie van de bedrijven te versterken, het
regionale vestigingsklimaat aantrekkelijker te maken en bij te dragen aan duurzame
groei van de industrie. Daarnaast draag t dit initiatief signifi cant bij aan het realiseren van
de klimaatdoelstellingen, onder andere door reductie van broeikasgassen zoals CO
2 en
vermindering van verbruik van fossiele brandstoffen. Het platform wordt actief onder-
steund door de Provincie Zeeland, Zeeland Seaports en Impuls als facilitator.
Smart Delta Resources
Het platform Smart Delta Resources (SDR) is een samenwerkingsverband tussen elf ener-
Figuur 2. Roadmap naar een klimaatneutrale industrie in de Deltaregio en de start van 8 voorgestelde projecten.
micaliën bij Dow zoals momenteel onderzocht
in het Steel2Chemicals-project. Gasunie en
EBN schatten dat de transport- en opslagkos-
ten van CO
2 door middel van een pijplijn onder
de 20 ? per ton blijven. De af vangkosten varië-
ren van 20 tot 40 ? per ton voor de eerste mil-
joen ton tot meer dan 40-60 ? per ton wanneer
ook de meer dif fuse CO
2-emissies moeten wor-
den vastgelegd. Welke voorwaarden precies
nodig zijn om een dergelijk netwerk te realise-
ren en de CO
2 te vangen en op te slaan, zal in de eerste fase van samenwerking tussen Yara,
Zeeland Refi ner y, Arcelor Mittal, Dow en North
Sea Port met de gasnetbedrijven Gasunie en
Enduris worden bepaald.
Serieuze stappen
In fi guur 2 worden de resultaten van deze pro-
jecten gevisualiseerd in termen van CO
2-reduc-
tie in het geval van een scenario dat sterk de
voorkeur geef t aan de implementatie van inno-
vaties en de reductie van broeikasgassen.
De letters in deze fi guur ver wijzen naar de
projecten in tabel 1. Die bevinden zich op het
eerste moment dat (demo) installaties worden
gestart die een merkbaar ef fect hebben op de
emissies. De bedrijven in de Deltaregio laten
hiermee zien dat ze serieus stappen willen
ondernemen naar een klimaatneutrale indus-
trie. Binnen de huidige economische kaders is
dat nu nog niet mogelijk, maar de haalbaar-
heid verschilt wel per onderdeel. Daarnaast
ver wachten de bedrijven naast hun eigen bij-
dragen ook een bijdrage van de overheden te
krijgen om nu al stappen te zetten.
nr 2 juni 2018 Energie + 17
15-17 Zeeuwse industrie.indd 17 29-05-18 12:26
Reacties
Paul Cohn - -- 03 juli 2018 11:27
Daar krijgt hetop één na meeste PM10 uistotende bedrijf in ons land (Yara kunstmest/Suiskil, 589 t/j) het moeilijk mee http://prtr.ec.europa.eu/#/facilitylevels