Bijschrift witDe fragmentering van de energiemarkt in Europa door de liberalisering (un-bundling e.d.) leidt tot vermindering van demarktmacht van Europa in de wereld. Ditkan de voorzieningzekerheid schaden. Zodreigt op lange termijn de vrije marktwer-king toch een ongunstig effect te hebben opde prijs. Kortom, wat heeft Nederland aaneen vrije markt met lage prijzen, als hier-mee door afname van macht onze voorzie-ningzekerheid op termijn in gevaar komt?Dat stellen enkele kopstukken uit de energie-sector die als spreker betrokken zijn bij deNationale Debatcyclus Energie (zie www.de-batcylus.nl/energie). Zij leggen hiermee ko-len op het vuur voor de reeks van strategi-sche debatten op bestuursniveau (waarvanhet slotdebat op 2 februari 2006 plaats-vindt) die moeten leiden tot meer samen-werking en concrete stappen `van denkennaar doen'. Een debat op dit niveau is vol-gens hen bittere noodzaak, omdat er doorkeuzes in het kabinetsbeleid een splitsingdreigt te ontstaan in de samenwerking tus-sen het kabinet en de overige energie-partners. De oorzaak ligt in meningsver-schillen over liberalisering, vrije marktwer-king, macht en voorzieningzekerheid. Ditheeft ook zijn weerslag op de bedrijfsstrate-tekst yvonne c.l. couwenbergVier krachten zijn momenteel actief in de energiemarkt: liberalisering,capaciteitsvraagstukken, duurzaamheid en benodigde technologischeinvesteringen. Hierdoor komt de sector onder `hoogspanning'. De groteenergiebedrijven zien de door Minister Brinkhorst aangekondigde split-sing van de netten met argusogen tegemoet. Door afname van synergie,zo stellen partijen, komen kwaliteit en prijs onder druk. Hoewel dit voorde korte termijn geldt, zorgt de vrije marktwerking op de middellangetermijn voor effici?ntie en naar verwachting lage prijzen. Economischgezien klinkt dit logisch, maar is dit in breder Europees perspectief envoor de lange termijn ook zo? De kernvraag is namelijk: wat is de invloedvan de vrije marktwerking op onze voorzieningzekerheid?Drs. Ivonne C.L. Couwenberg (1973)is directeur van het BlomBerg Insti-tuut, de initiatiefnemer van de Nati-onale Debatcyclus Energie. Dit is eenonafhankelijk kennisinstituut metactiviteiten in dynamische en innove-rende profit en non-profit sectoren(sectoren in verandering). Met plat-formcongressen, expert meetings endebatcycli voor bestuurders, beleids-makers, operationele beslissers enhun (strategische) ketenpartners wilhet BlomBerg Instituut inspelen ophet belang van debatteren, ontmoe-ten ?n het op een bijzondere enstructurele wijze bijeenbrengen vanhoogwaardige doelgroepen.gie?n en resultaten van Nederlandse energie-bedrijven en raakt daarmee direct de belan-gen van de BV Nederland.InvesteringsklimaatIn het verlengde hiervan speelt een moge-lijk nog belangrijker probleem: Nederlandkampt met hoge energiekosten voor het Ne-derlandse bedrijfsleven en verzwakt hier-mee haar investeringsklimaat. Niet voorniets plaatst `onze eigen' Euro CommissarisNeelie Kroes het mededingingsvraagstuknog prominenter op de bestuurlijke agenda.Zij heeft aangegeven dat de markt nog on-voldoende keuzevrijheden voor consumen-ten biedt en de markten voor nieuwkomerste gesloten blijven, onder andere door lan-delijke afspraken en ondoorzichtige struc-turen. Meer sturende maatregelen, zoalsantikartel onderzoeken, mogelijke boetesen het verder openbreken van landelijke af-spraken, zijn in de maak in goede samen-werking met landelijke regeringen, aldusKroes in het tv-programma Buitenhof (20november 2005).Van denken naar doenVoor de voorzieningzekerheid zet het kabi-net in op meer energiebesparing, een trans-parante markt, het verhogen van het aan-deel duurzame energie en de inzet vanmeer energiebronnen. Dit zijn slechts eenpaar van de belangrijkste vraagstukkenwaarmee bestuurders van utility- en ener-giebedrijven zich bezighouden. Behalve hetmaatschappelijke klimaat verandert ook hetbedrijfseconomische klimaat. De strijd omde gunst van de consument is losgebarstenen strategische bewegingen op het gebiedvan consolidatie en schaalvergroting spelenin alle hevigheid.Nu plannen en beleid voor voorzieningze-kerheid zijn vormgegeven en verdergaandeprivatisering op de agenda staat, is het tijdom de volgende stappen te zetten: van den-Zijn voorzieningzekerheid en vrije marktwerkingtegenpolen?32 Energie+ nr6 dec 2005Volgens EuroCommissaris NeelieKroes biedt de marktnog onvoldoendekeuzevrijheden voorconsumenten enblijven de marktenvoor nieuwkomers tegesloten. (Foto: EU)]ken naar doen! Sturende vragen hierbij zijn:hoe stemt de sector acties omtrent energie-besparing, internationalisering en voorzie-ningzekerheid op strategisch niveau op el-kaar af; en hoe vertalen we dit naar de dage-lijkse praktijk? Overheid, wetenschap, be-drijfsleven en andere partijen stellen zo hetdebat op scherp.VervolgvragenDeze veranderingen in het maatschappelij-ke en bedrijfseconomische klimaat roepende volgende strategische vervolgvragen op:? Visie en randvoorwaarden: wat zijn deorganisatorische en beleidsmatige rand-voorwaarden om de energietransitie`van denken naar doen' tot stand tebrengen? Wie heeft welke verantwoor-delijkheden in het speelveld?? Financiering: hoe financieren partijende energietransitie en bevorderen wehet innovatieproces? Wat zijn de speer-punten die aansluiten bij de economi-sche kansen van de BV Nederland?? Bedrijfsvoering en strategie: hoe moe-ten energiebedrijven in de moderne tijdinspelen op concurrentie, consolidatie,kostenbesparingen en nieuwe omzet-stromen?? Duurzaamheid: hoe worden consumen-ten en grootverbruikers geprikkeld omenergiebesparingen na te streven, ter-wijl winsten van energiebedrijven opeen acceptabel peil blijven? En op langetermijn de strategische vraag: hoe wor-den we minder afhankelijk van fossielebrandstoffen?Voor de vragen geldt dat samenwerking tus-sen de verschillende ketenpartners evennoodzakelijk als veeleisend is, samenwer-ken met concurrenten in een zich openendemarkt waar grote investeringen nodig zijn.Een markt ook waar de overconsumptie vanenergie door de Verenigde Staten in hoogtempo wordt overgenomen door groot-machten als China en India. In de markt-verschuiving die hiervan waarschijnlijk hetgevolg is, zal het speelveld voor de capaci-teitsverdeling en wereldwijde toegankelijk-heid van energie er structureel anders uitzien. Ketenpartners moeten in zo'n `globalmarket' elkaar blijvend opzoeken en wer-ken aan het vertrouwen.Overnames?Voor Nederlandse Energiebedrijven geldtdaarbij hetzelfde als voor veel andere inter-nationaal opererende Nederlandse bedrij-ven. Ze zijn te klein om in de EU en mondi-aal te overleven zonder grote overnames tedoen.Maar grote overnames vergen veel midde-len, door de liberalisering en splitsing ko-men deze juist onder druk. Kunnen de Ne-derlandse Energiebedrijven niet beter fuse-ren of elkaar overkopen dan door buiten-landse giganten overgenomen te worden?Dat is in het publieke belang van voorzie-ningengarantie, bijvoorbeeld in geval vanlanglopende handels- of politieke conflic-ten met grote energieleverende landen(Rusland, OPEC) of buitenlandse energie-bedrijven.SchaarstedebatSinds de eerste ervaringen met wereldwijdeenergieschaarste in de zeventiger jaren vande vorige eeuw, is het schaarstedebat en deverdeling een steeds terugkerend politiek eneconomisch debat geworden. De echteschaarste op de energiemarkt moet zich nogaandienen. Laten we het debat hierover voorNederland nu op een hoger plan tillen, nualle partners in de energieketen onder`hoogspanning' staan. De tijd is rijp. Andersmist de Nederlandse energiesector, en daar-mee misschien Nederland BV, de boot. ?Onder de specialebutton op www.blomberginstituut.nlstaat alle informatieover de debatcyclusnr6 dec 2005 Energie+ 33