Op 5 juni kwamen we samen voor een inspirerende workshop over bewonersparticipatie. Met professionals uit woningcorporaties, gemeenten, welzijn en uitvoering doken we in de vraag hoe je bewoners écht kunt betrekken bij wijkontwikkeling. Niet via abstracte modellen, maar via voorbeelden rechtstreeks uit de praktijk: van buurtkamers en renovatieprojecten tot gesprekken aan de keukentafel. Deze dag stond in het teken van luisteren, leren en uitwisselen. Wat werkt in de wijk? Wat vraagt dat van professionals? En hoe bouwen we samen aan buurten waarin mensen zich gezien, gehoord en verbonden voelen?

Rondleiding met buurtbeheerder Chris
Chris, buurtbeheerder van woningcorporatie Portaal, beheert zo’n 900 woningen. Tijdens een rondleiding door de wijk laat hij zien waar bewoners zich momenteel onveilig voelen, met name door hangjongeren in de entreeruimtes. En de bewoners melden liever niets, uit angst voor represailles. De pogingen om toezicht te organiseren, zoals camera’s of surveilleren door politie, lopen steeds weer uit op niks en/of vernieling.

Het spanningsveld tussen veiligheid, vertrouwen en bereikbaarheid wordt duidelijk. De behoefte aan duurzame, persoonlijke relaties en aanwezigheid is groot. Een voorbeeld uit de groep: in Amsterdam helpt een buurtcoach om jongeren persoonlijk te benaderen. Dit leidt tot meer respect en veiligheid. Ook in deze wijk lijkt langdurige, relationele inzet effectiever dan technische oplossingen of snelle interventies.

De Buurtkamer
Marike, buurtambassadeur en bewoner, wilde zich na haar verhuizing meer verbonden voelen met haar nieuwe wijk. Op initiatief van woningcorporatie Portaal werd zij buurtambassadeur, samen met drie anderen. Ze zet zich nu actief in voor meer contact, betrokkenheid en gemeenschapsgevoel in deze kwetsbare wijk (een zogeheten kansenwijk).

De Buurtkamer is een plek waar nu verschillende vaste groepen samenkomen, zoals o.a. een kookgroep, een Turkse vrouwenvereniging en een bijlesclub. Tegelijk blijft het een zoektocht en dat is meteen Marike’s ambitie en frustratie tegelijk: ze zou graag meer spontane ontmoetingen willen in plaats van vooraf gereserveerde groepen. Momenten waar mensen zó binnen kunnen lopen voor een kop koffie en een gesprek met iemand uit een andere cultuur.

“Ik zou willen dat iedereen door elkaar loopt, zonder dichte luxaflex of drempels. Dat het echt een plek voor iedereen wordt.”

Ze benadrukt het belang van een vast, benaderbaar aanspreekpunt (zoals Chris) en een team van bewoners die ‘de ogen en oren’ van de wijk zijn, geen toezichthouders, maar bruggenbouwers.

Community builder Knaapen: tijd en aandacht aan de voorkant
Je weet nooit wat de toekomst brengt. Misschien verlies je je baan, misschien wordt je partner ziek of er gebeurt iets groots zoals een pandemie. In zulke momenten wordt duidelijk hoe waardevol het is als je kunt terugvallen op je buren. Maar dat vangnet is er niet zomaar, verbondenheid ontstaat niet vanzelf. Het vraagt tijd, aandacht en vertrouwen. Precies daarom is het belangrijk om nú te investeren in je wijk.

Bij Knaapen zien ze renovatie niet alleen als bouwopgave, maar als kans om verbinding te creëren. Deze metafoor van de treinreis maakte dat duidelijk: 

Renovatie is zo’n noodremmoment. Je komt letterlijk bij iedereen achter de voordeur, en dat biedt een unieke gelegenheid om bewoners écht te spreken. Niet alleen over wat er met hun woning moet gebeuren, maar ook over wat ze wensen in de buurt.

Want waarom zou je bouwen aan een community? Omdat mensen zich veiliger, gelukkiger en meer betrokken voelen als ze hun buren kennen. Omdat een hechte wijk beter bestand is tegen tegenslag. En omdat je met kleine, menselijke gebaren vaak meer bereikt dan met grote ingrepen.

Bij Knaapen werken ze niet volgens het klassieke model waarin professionals een plan maken en bewoners vervolgens proberen aan te haken. Die aanpak wordt gekscherend de ‘plofkipaanpak’ genoemd: snel, massaal, maar weinig voedzaam. In plaats daarvan kiezen ze voor de ABCD-methode: Asset Based Community Development. Die begint niet bij problemen, maar bij wat er al wél is – bij de kwaliteiten, netwerken en relaties in een wijk. Het is de langzame, zorgvuldige manier. De slowcookmethode.

Een voorbeeld uit de praktijk maakt duidelijk hoe dat eruitziet. In de wijk Lith in Oss ontmoette een opbouwwerker een vrouw die eenzaam was. Door met haar in gesprek te gaan en vertrouwen op te bouwen, ontdekte hij dat ze vroeger in de bibliotheek had gewerkt. Die ene ontdekking leidde tot een nieuwe rol als vrijwilliger en weer een stukje verbondenheid met haar omgeving. Zo klein kan het beginnen.

Ook voor woningcorporaties betekent deze benadering iets. Zij zijn niet langer alleen de verbouwers, maar ook de verbinders in de wijk. Die rol vraagt om anders kijken en anders werken. Bij Knaapen nemen sociaal begeleiders bewust de tijd, soms wel een uur per bewoner, om te vragen: wat wil je in je woning? En wat wil je in je wijk? Zulke gesprekken leveren meer op dan alleen technische informatie; ze zorgen voor betrokkenheid, eigenaarschap en relaties die blijven.

Tijdens de bijeenkomst werd duidelijk dat veel professionals met dezelfde vragen worstelen. Hoe voorkom je dat je alleen brandjes blijft blussen? Hoe geef je bewoners écht invloed? En hoe kun je al vóór de renovatie in contact komen met de wijk, zodat je weet wat er leeft? De antwoorden zijn niet eenvoudig, maar de richting is helder: begin bij de mensen. Neem de tijd. Zoek het netwerk op, vóór je begint met plannen maken.

Want uiteindelijk draait het niet alleen om stenen, maar om wat je opbouwt tussen de mensen. En dat begint met een simpele vraag: “Wat ga jij morgen anders doen?”

Groepspresentaties – Wat leeft er in andere wijken?
In het middagprogramma gingen de deelnemers in groepen uiteen om met een eigen casus aan de slag te gaan en een concreet plan van aanpak te maken. De acht groepen werkten en deelden hun voorbeelden, wensen en ideeën voor de wijk:

Groep 1 – Gorinchem

• Complex met 48 nationaliteiten en sociale problematiek.
• Tijdens renovatie wordt het centrale gebouw benut als uitvalsbasis voor ontmoeting.
• Dromen: trots op de wijk, ruimte voor ontmoeting, toevoeging van horeca of weggeefkast.
• Uitgangspunt: eerst in kaart brengen wat er al is aan netwerken en wensen, dan daarop verder bouwen.

Groep 2 – Rode Akker, Uden

• Na renovatie de opgebouwde contacten behouden.
• Concrete acties:
  1. Opleverfeest combineren met wijkwaardenspel.
  2. Eén jaar lang maandelijks ontmoetingen organiseren (bus, Burendag, groenonderhoud).
  3. Afvalprobleem aanpakken met partners.
  4. Informatieverstrekking verbeteren en bewoners met elkaar verbinden.

Groep 3 – Hendriksproject, 92 woningen

• Mix van paters/nonnen, mensen met zorgvraag en alleenstaanden.
• Wens: groepen meer mengen.
• Start: peilen of er animo is om elkaar te ontmoeten.
• Ideeën: tuinieren, koken, muziek, herinrichting gezamenlijke ruimtes op basis van gedeelde interesses.

Groep 4 – Hintham (Joost)

• Gefaseerde sloop van 4 flats.
• Behoud leefbaarheid door:
  • Basisprincipes: veilig, schoon, heel.
  • Inzet buurtambassadeurs.
  • Werkplek in de flat voor corporatie/partners.
  • Opruimdagen en persoonlijke communicatie.

Groep 5 – Sloopproject (Zayaz)

• Bewoners vinden afscheid nemen moeilijk.
• Initiatieven:
  • Herinneringenboek of ritueel (graffiti op oude kamer, herdenksteen).
  • Struikroven en BBQ.
  • Bijeenkomst met bewoners om wensen en ideeën op te halen.

Groep 6 – Offenbachlaan (Woonbedrijf)

• Onrust en onduidelijkheid over sloop of renovatie.
• Woonwensonderzoek: keukentafelgesprekken over wat bewoners willen behouden.
• Ideeën: popup-wijkkamer, opruimdag, positieve benadering.
• Stakeholders betrekken en resultaten meetbaar maken.

Groep 7 – 7 flats in Boxtel (Joost)

• Idee: kinderen als ambassadeurs.
• Eten als bindmiddel.
• Bord met vraag/aanbod in de wijk.
• Samenwerking met organisaties: gereedschap delen, fietskar laten versieren door kinderen.

Groep 8 – Volksbus

• Rijdende bus door wijken om bewoners laagdrempelig te spreken.
• Wijkbeheerder, consulent en welzijnswerker aan boord.
• Bewoners kunnen aangeven: wat mis je, wat kun je zelf doen?
• Snoepjes voor de kinderen, signalen ophalen.
• Bij veel gebruik kan het concept uitgroeien tot vaste wijkkamer.

De uitwisseling liet zien hoeveel kennis, ervaring en betrokkenheid er in het werkveld aanwezig is. Door samen te denken en te doen, ontstaan nieuwe inzichten én praktische handvatten. Nu is het aan de professionals om die verder te brengen in de praktijk. In de buurten, bij bewoners en achter de voordeur. Want dáár begint echte verandering.

Wat nemen we mee?

• Investeren in bewoners is investeren in de toekomst van de wijk.
• Een vaste plek en vaste gezichten maken het verschil.
• Succes zit in kleine stappen, persoonlijke relaties en gedeeld eigenaarschap.
• Denk niet alleen fysiek, maar ook sociaal: bouw een gemeenschap.

“Dus, wat ga jij morgen anders doen?”