Het grote gebrek aan goede woningen is dagelijks onderwerp van gesprek: termen als optoppen, inbreiden, inschuiven, uitbreiden, splitsen en transformeren vliegen je om de oren. Voor corporaties, eigenaren en uitvoerende partijen levert dat een lastige afweging op tussen leefbaarheid, beschikbaarheid, duurzaamheid en betaalbaarheid. Het is een afweging die om een nieuwe aanpak vraagt. Want één ding is zeker: met alleen maar nieuwbouw kan de sector in de huidige omstandigheden niet aan de enorme vraag voldoen.

elk® groep ziet dat de vragen van opdrachtgevers steeds complexer worden. De opgave wordt groter, net zoals de (maatschappelijke) druk. Zo’n vier jaar geleden ontwikkelde elk® daarom een concept waarmee het opdrachtgevers helpt bij het oplossen van een deel van hun grote uitdagingen. Met TransforMEER biedt het een aanpak die niet alleen meer woningen oplevert, maar die compleet is afgestemd op de behoeften in de wijk. Ouderen stromen door naar een kleinere woning, er ontstaat woonruimte voor starters uit de buurt en er worden nieuwe voorzieningen gecreëerd.  Dat wordt op een duurzame en snelle manier gedaan, met prefab circulaire modules, waarvan de elk® kubus de basis vormt.

De afgelopen jaren is de aandacht voor huurders (terecht) sterk toegenomen. Daarmee is de rol van zowel corporatie als aannemer veranderd. Huurders zijn steeds beter op de hoogte van hun rechten en werken actief mee aan hun woonomgeving. Dit biedt woningcorporaties en onderhoudspartijen een uitgelezen kans om samen met bewoners te werken aan sterke, kansrijke wijken. Sociaal en techniek gaan daarbij hand in hand: minimale overlast, maximale verbetering. Juist omdat alles om de bewoners van een wijk draait, start elke transformatie met een Wijkscan. De scan bestaat uit zes thema’s, die samen de leefbaarheid in een wijk bepalen: mens, energie, natuur, mobiliteit, wet- en regelgeving en materiaal. Elk thema brengt zowel kansen als beperkingen met zich mee, zoals netcongestie (energie), biodiversiteit (natuur) of parkeren (mobiliteit).
In de Wijkscan staat het thema ‘Mens’ op de eerste plaats: hoe ervaren mensen hun woning, hun wijk? Welke behoeften leven er? En hoe is de samenstelling van de huidige bewoners? Een wijk met veel senioren vraagt bijvoorbeeld om een andere aanpak dan een wijk met een jongere samenstelling.
Door de antwoorden op deze vragen te koppelen aan de andere thema’s, ontstaat er een duidelijke wijkvisie en -aanpak, waarin (on)mogelijkheden meteen worden meegenomen. Die aanpak strekt verder dan woningen alleen, ondanks het feit dat slimme wijkuitbreiding wel het voornaamste uitgangspunt vormt.
Dennis Boot, senior planvormer van elk® TransforMEER: “Het klinkt simpel: optoppen of kleinschalige nieuwbouw. Maar er komt natuurlijk nogal wat bij kijken, zeker als je zo geruisloos mogelijk in een wijk wilt werken. Alles begint én eindigt bij de bewoners; zonder draagvlak en zonder goede dialoog heeft een wijkaanpak niet zo veel zin. Je wilt daadwerkelijk iets toevoegen en iets goeds achterlaten. Daarom kijken we veel verder. Hoe zit het met de groenvoorziening en de flora en fauna in de wijk? Hoe is het gesteld met de sociale voorzieningen? Maar we nemen ook vraagstukken als de (toekomstige) energievoorziening mee. Want ook op dat vlak ligt er een behoorlijke uitdaging!”

Inmiddels heeft elk® het concept succesvol naar de markt gebracht. Na een eerste pilot, waarvoor een hoekwoning in Beuningen vervangen werd door drie appartementen, volgde al snel de transformatie van De Komeet in Zeist. Daar zorgde het voor 25 seniorenappartementen in een oud winkelpand. De Komeet was de naam van de vroegere supermarkt, en nu dus van een heus woonzorgcomplex. Met die transformatie wordt voorzien in een grote behoefte aan appartementen in de wijk. Dankzij De Komeet kunnen senioren in hun eigen wijk blijven, in een woning die aansluit op hun – nieuwe – behoeftes. Er ontstaat doorstroom, waardoor jongeren en starters - ook in hun eigen omgeving - de belangrijke stap naar een eigen woning kunnen maken.
“Om een concept als TransforMEER goed neer te zetten, heb je tijd en oefening nodig. Dat vraagt iets van onze opdrachtgevers. Hebben zij de ruimte en de wil om – samen met ons – serieus te kijken naar kansen in de wijk? En zijn zij bereid een gokje te wagen en af te wijken van de standaardaanpak? Gelukkig zien we een enorme toename in interesse én goede wil bij onze opdrachtgevers. Iedereen is ervan doordrongen dat de kansen in de wijken min of meer voor het oprapen liggen. Ten minste, als je ze afzet tegen standaard nieuwbouw; er is simpelweg te weinig ruimte om te bouwen, dus we moeten wel omhoog. Het komt letterlijk uit de lengte of de breedte!”
De eerste projecten verliepen – zoals verwacht - niet helemaal zoals gedacht. Logisch, volgens Dennis. “We hebben de eerste projecten echt als leerervaringen gezien. Natuurlijk wisten we dat we de projecten succesvol zouden afronden. Tegelijkertijd zijn we tegen wat dingen aangelopen. Zo nemen we tegenwoordig nog meer preventieve maatregelen om in te spelen op slechte(re) weersomstandigheden. Ook hebben we de afmetingen van onze elk® kubus wat aangepast. Daardoor is de kubus beter te plaatsen, ook op plekken met weinig ruimte. En daar hebben we natuurlijk altijd mee te maken omdat we in een bebouwde omgeving werken. En natuurlijk passen we de kubus aan met de nieuwste installatietechnische oplossingen.”

De elk® kubus, het hart van de TransforMEER woningen, is klein maar fijn. Deze bevat alle techniek voor een woning, groot of klein. Het is een stapelbare, 3D prefab-module, die bovendien circulair en losmaakbaar is. De module bestaat uit een keuken, douche, toilet en alle installaties. Rondom de kubus wordt gewerkt met 2D-elementen, die ook volledig circulair zijn. Zo bouwt het in 25 dagen een woning op maat, die past in de bestaande omgeving én die aansluit op de behoeften in de wijk.
“Wij koppelen transformatie aan onze reguliere onderhouds- en verduurzamingsprojecten. We voegen dus niet alleen duurzame woningen toe, maar verduurzamen ook de woningen die er al staan. Daarmee knapt de hele wijk op en gaat iedereen op vooruit. In sommige scenario’s kunnen we tot wel 50% extra woonruimte creëren. In dezelfde wijk dus!”
En daar is behoefte aan. Waar elk® zich voorheen behoorlijk in moest spannen om opdrachtgevers te verleiden, neemt de interesse in slimme, duurzame en snelle concepten hand over hand toe. Dat ziet ook Johan Bombach die, als algemeen directeur van de elk® groep, nauw betrokken is bij TransforMEER. “Er is echt iets aan de hand in Nederland en er vindt een kentering plaats. Het kat uit de boom kijken maakt plaats voor aanpakken. Een prachtige ontwikkeling die veel kansen biedt. Niet alleen voor ons, maar voor de markt als geheel.”

Vanwege de toenemende vraag in de markt hebben we besloten om binnen de elk® groep een aparte tak op te zetten, speciaal voor transformatieprojecten. Sinds kort heeft MEERwonen, zoals de tak heet, een eigen kantoor en hebben we collega’s die zich alleen nog maar met transformatieprojecten bezighouden.
Johan Bombach: “Het liefst zouden we – samen met andere partijen – zo snel mogelijk heel Nederland aanpakken. Onze handen jeuken, maar we moeten realistisch blijven. Projecten van deze omvang vragen om nauwe samenwerking. En er zijn heel wat horden die we moeten nemen. Bijvoorbeeld met gemeentes en energieleveranciers, maar ook met sociale stakeholders en andere betrokkenen. Ik zeg niks nieuws als ik zeg dat we onze uitdagingen alleen het hoofd kunnen bieden als we in de markt samenwerken. Van elkaar (willen) leren en kennis delen.”
Kortom: goed werk heeft tijd nodig, maar de markt is er klaar voor. En elk®, samen met vele anderen, is dat ook! Dennis Boot: “Wij geloven echt in dit concept en zien het als één van de oplossingen om het woningtekort in Nederland te lijf te gaan. Tegelijkertijd stelt wijktransformatie ons in staat om, samen met onze opdrachtgevers, een regierol te nemen. Zo veranderen we van passanten, die werkzaamheden uitvoeren, tot vast gezicht in de wijk dat bijdraagt aan de leefbare, duurzame wijken van de toekomst.”
En dat is precies onze missie. Wij willen de transitie naar vitale, leefbare wijken versnellen. Door sociaal en technisch te innoveren. Zonder gedoe.