Lagerwey-turbine zoals die geplaatst wordt in het Windpark Nijmegen.organisatieFotoLagerwey14 Energie+ nr 4 december 2015Tekst Ben Dankbaar, voorzitter van Windpower NijmegenIn het voorjaar van 2016 start de bouw van een windpark van vier wind-turbines langs de A15 in het noorden van de gemeente Nijmegen. De burger-co?peratie Windpower Nijmegen (WPN) wordt eigenaar van dat park. Driejaar liggen er tussen de eerste bouwfase en de oprichting van de co?peratie.Sommigen zullen dat lang vinden, anderen kort. Feit is dat de co?peratie eensucces heeft geboekt, waar veel andere burgerco?peraties van dromen.Nijmegen steekt energieNijmegen steekt energiein eigen molensin eigen molensAl tien jaar geleden werd het bedrij-venterrein De Grift door de provinciegenoemd als kansrijke locatie om deprovinciale doelstellingen met betrekkingtot windenergie te bereiken. De locatie isgelegen naast de snelweg A15 en de Betuwe-lijn en er is weinig bebouwing in de onmid-dellijke omgeving. Toch duurde het nogenkele jaren voordat concrete stappen wer-den ondernomen. In het Nijmeegse coalitie-akkoord van april 2010 (PvdA, Groen Linksen D66) wordt het windpark op het bedrij-venterrein De Grift in de plannen opgeno-men. De gemeente trekt op dat momentEneco aan als ontwikkelingspartner. In hetverlengde van een rijtje van vijf molens inNijmegen wordt een rijtje van vier molens inde gemeente Overbetuwe gepland. Beidegemeenten trekken samen op bij het opstel-len van de bestemmingsplannen. En tegelij-kertijd probeert de Gelderse Natuur enMilieu Federatie (GNMF) de stemming bij debevolking van Nijmegen Noord te peilen. DeGNMF pleit nadrukkelijk voor burgerpartici-patie in het windpark, ook in financi?le zin.Voordat het zover komt, loopt het projectechter vast. Omwonenden uit het buurt-schap Reeth in de gemeente Overbetuwehebben bezwaar gemaakt tegen de bestem-mingsplannen en krijgen in april 2012 gelijkvan de Raad van State. De gemeenten had-den een complete MER-studie (milieu-effect-rapportage) moeten laten uitvoeren en nietslechts een MER-beoordeling. Als gevolgvan de uitspraak van de Raad van State trektEneco zich terug en ook de gemeente Over-betuwe houdt het plan voor gezien. Degemeente Nijmegen wil echter de klimaat-ambities waar maken en roept in Power2Nij-megen alle ge?nteresseerden en belangheb-benden op om idee?n te genereren,waarmee een klimaatneutraal Nijmegengerealiseerd kan worden. Het programmaresulteert in allerlei initiatieven, maar ookhet windpark blijft in beeld. De GNMF werktsamen met het eenmansbedrijf Izzy Projectseen windplan met burgerparticipatie uit.Wethouder Jan van der Meer van GroenLinkslaat zich overtuigen van de haalbaarheid vanhet plan en krijgt ook de rest van het collegeen de gemeenteraad mee. Het bestem-mingsplan wordt opnieuw ter hand genomenen de gemeente plaatst tevens een meet-paal op het industrieterrein om de windsnel-heden op de locatie te meten. Die gegevenszijn nodig voor het businessplan.Professionals en vrijwilligersGNMF en Izzy Projects hebben in mei 2013de co?peratie Windpower Nijmegen (WPN)opgericht. De co?peratie behartigt de belan-gen van haar leden op het gebied van duur-zame energie voor Nijmegen en omgeving,onder meer door het realiseren van eenwindturbinepark. Tegelijkertijd richten zestichting Wiek-II op. Die fungeert alsopdrachtgever voor alle activiteiten dienodig zijn om een compleet businessplanvoor het windpark op te leveren. Hiermeekunnen niet alleen de leden van de co?pera-tie maar ook de banken overtuigd wordendat zij hun geld veilig beleggen. Wiek-II ver-werft ook de grondposities voor het wind-park. De onderliggende gedachte is dat deontwikkeling van het windpark een zaak isvoor professionals, terwijl het werven vanparticipanten voor het windpark een zaak isvan de vrijwilligers van WPN. In mei 2013ondertekenen de gemeente en Wiek-II eenintentieovereenkomst. Hierin wordt vastge-legd dat de gemeente de ruimtelijke plan-procedure opstart, terwijl Wiek-II een ont-wikkelplan maakt. De gemeente verstrekt deGNMF bovendien een lening van 80.000 eurovoor onder meer een publiekscampagne. Delening wordt terugbetaald zodra de vergun-ningen onherroepelijk zijn en leningen meteen bank voor de realisatie van het windparkzijn afgesloten. De gemeente neemt daar-naast ongeveer 400.000 aan plankostenvoor haar rekening, maar ook deze kostenmoeten door het windpark worden terugbe-taald. De gemeente neemt dus een zekernr 4 december 2015 Energie+ 15organisatierisico, want als Wiek II en WPN er niet in sla-gen om de financiering rond te krijgen, wor-den die rekeningen niet betaald. Daar staattegenover dat de gemeente dan wel allestukken op orde heeft om eventueel met eenandere partij in zee te gaan, aan wie degemaakte kosten doorberekend kunnenworden.Het bestuur van Wiek-II wordt gevormd doorde voorzitter van WPN, de directeur van deGNMF en Izzy Projects. GNMF en Izzy Pro-jects zitten dus in het bestuur, maar ontvan-gen er ook opdrachten van. Wiek-II, WPN, deGNMF en Izzy Projects spreken af dat debetaling van deze werkzaamheden voor eenbelangrijk deel pas bij financial close plaatszal vinden. Vanaf het begin is het de bedoe-ling dat Wiek-II functioneert als wegberei-der, die de verworven rechten en plannen tezijner tijd overdraagt aan een nog op te rich-ten BV, die het windpark gaat exploiteren.WPN zal dan de middelen die de leden bij-eengebracht hebben, investeren in de BV.De BV zal in ruil voor de verworven rechtenalle openstaande rekeningen uit de planfasebetalen. WPN wordt vervolgens eigenaarvan de BV.Nieuwe plannenHet enthousiasme van de gemeente Overbe-tuwe voor al deze plannen is inmiddels toteen nulpunt gedaald. Zij levert geen bijdrageaan de kosten van de MER-studie, die Nijme-gen niettemin laat uitvoeren voor de helereeks van negen turbines. Na de raadsver-kiezingen van 2014 worden de plannen inOverbetuwe in de vrieskast gezet, terwijlhet nieuwe coalitieakkoord in Nijmegen (SP,GL, PvdA en een lokale partij) juist vast-houdt aan het windpark. Op 1 oktober 2014wordt het nieuwe bestemmingsplan metzeer ruime meerderheid door de Nijmeegseraad aangenomen.Ondertussen hebben de GNMF en degestaag groeiende co?peratie (eind 2014zo'n 400 leden) zich nadrukkelijk gericht opde bevolking van Nijmegen Noord en hetbuurtschap Reeth. Ze gaan in overleg metvertegenwoordigers van de buurt en schet-sen de contouren van een omgevingsfonds,waaruit voorzieningen voor de betrokkenbuurten gefinancierd zouden kunnen wor-den. Dat kan echter niet verhinderen dat eenaantal burgers tot bij de Raad van Statebezwaar maakt tegen het nieuwe bestem-mingsplan. Dit keer heeft de gemeente hethuiswerk echter op orde en op 6 mei 2015verwerpt de Raad alle bezwaren. Hetbestemmingsplan is onherroepelijk. Daar-door komt het project in een stroomversnel-ling. In februari 2015 al tekent het bestuurvan Wiek-II na een uitgebreid selectieproceseen voorlopig contract ondertekend met tur-bineleverancier Lagerwey. Dat het een Gel-ders bedrijf is, speelde wel een rol, maarwas niet doorslaggevend. Parallel werd in deco?peratie uitvoerig gediscussieerd over devorm die deelneming door de leden zoumoeten aannemen: obligaties met een vastrendement of `windaandelen', die rechtgeven op een evenredig deel van de winstvan het windpark. Aandelen hebben gemid-deld over de looptijd van het project (20jaar) waarschijnlijk meer rendement, maarzouden in slechte windjaren ook wel eensminder kunnen opleveren. Naast een werk-groep van leden wordt ook een financieeladviesbureau ingeschakeld om de plannenin een model door te rekenen. Uiteindelijkgaf het gevoel eigenaar te zijn voor velen dedoorslag en werd om die reden voor wind-aandelen gekozen. Het bestuur stelde aande leden voor om in eerste instantie te pro-beren om de benodigde middelen door ver-koop van aandelen binnen te halen. Als datniet zou lukken, zouden in tweede instantienog obligaties worden verkocht. Gaandeweggroeide echter het vertrouwen dat het metaandelen wel zou lukken. In het participatie-reglement dat in juni 2015 door de ledenver-gadering werd aangenomen en in de bro-chure waarin het investeringsplan wordtuitgelegd, komt het woord obligatie nietmeer voor.In het participatiereglement wordt ook gere-geld dat een deel van de winst gebruikt zalworden voor een energiefonds, waaruit deontwikkeling van nieuwe projecten gefinan-cierd zal worden. Wanneer het rendement inenig jaar meer dan 7% bedraagt, wordt hetmeerbedrag gedeeld tussen dit fonds en dehouders van windaandelen. Dit energie-fonds is niet hetzelfde als het omgevings-fonds, waaruit collectieve voorzieningenvoor omwonenden gefinancierd kunnen wor-den. Dat fonds maakt namelijk deel uit vande operationele kosten van het windpark.WindaandelenIn het voorjaar van 2015 werd de campagne`Steek energie in eigen molens' opgestart,die tot de derde week van juli zou doorlopen.Door de grote inzet van vrijwilligers en steunvan het bureau van de GNMF steeg hetledental tot 1500 in augustus. Extra steunkwam van het bedrijf Huismerk, waarmeeinmiddels een voorlopig contract is gete-Impressie van het toekomstige windpark vanaf de Oude Groenestraat.16 Energie+ nr 4 december 2015gemaakt van verschillende andere profes-sionele adviseurs.2.Zonder de steun van de gemeente, debetrokken wethouder en de gemeente-raad wordt het niks. En dan gaat het nietalleen om de noodzakelijke planactivitei-ten, maar ook om de bereidheid om reke-ningen te laten liggen totdat financialclose bereikt is. Een co?peratie is nu een-maal geen grote onderneming die tonnenkan voorfinancieren. Overheden, maarook ontwikkelingsmaatschappijen ensoms ook private partijen als windmolen-bouwers, moeten bereid zijn om risicovolvoor te financieren.3.Zonder subsidies wordt het niks. In augus-tus kwam de beschikking binnen dat hetproject, vooralsnog voor vier molens sub-sidie zal ontvangen uit de SDE+. Dit zorgtvoor een gegarandeerde inkomsten-stroom op grond waarvan een bank bereidis om leningen te verstrekken. Bij eennegatieve beschikking op de SDE+ zou deinleg van de leden niet worden afgeroe-pen.4.Zonder enthousiaste vrijwilligers wordthet niks. Door bestuurders en leden vanWPN is zeer veel werk gratis verricht.Daarnaast hebben ook verschillendemedewerkers van de GNMF niet alleen inwerktijd, maar ook daarbuiten enorm veelwerk verzet. Mede door deze inzet zijn derelaties met de omwonenden ondanks deverschillen van mening over de wenselijk-heid van het windpark goed. Zonder alleinitiatieven van burgers en richting bur-gers zou de politieke steun waarschijnlijkook minder breed zijn geweest.5.Zonder een ruim aanbod van draagkrach-tige mensen wordt het niks. Helemaal inhet begin werd er nog gedacht in termenvan 5000 leden om het benodigde kapi-taal bij elkaar te halen. Zelfs dat zou in Nij-megen geen ondenkbare opgave zijngeweest, maar het bleek dus al met veelminder te kunnen. In een stad als Nijme-gen is een breed politiek en maatschappe-lijk draagvlak voorhanden voor investerin-gen in duurzaamheid.Co?peraties die elders in het land iets verge-lijkbaars willen realiseren, doen er goed aanom zich af te vragen of aan deze vijf voor-waarden kan worden voldaan. Zo niet, danwordt het waarschijnlijk heel moeilijk.rekeningen betaald worden. Over vijf jaar zalde inleg van PPM-Oost met rente terugbe-taald worden en wordt WPN weer 100% eige-naar. In de tussentijd profiteert de BV van deexpertise die PPM-Oost kan inbrengen. Degemeente heeft een omgevingsvergunningverstrekt, waartegen nog ??n bezwaar bij derechter in behandeling is. De experts ver-wachten niet dat het nog tot een blokkadekomt, maar er worden niettemin pogingengedaan om tot een schikking te komen,zodat er echt met onherroepelijke vergun-ningen van start gegaan kan worden.Er zijn honderden leden van de co?peratie,die zich niet voor aandelen hebben inge-schreven. Zij krijgen na de uitgifte van dewindaandelen de status van donateur in devereniging en verliezen hun stemrecht op deledenvergadering. Het is niet duidelijkwaarom zoveel mensen lid zijn geworden,maar geen optie nemen op aandelen.VoorwaardenAan deze ontwikkelingen liggen een helereeks voorwaarden voor succes ten grond-slag. Daaruit wordt duidelijk waarom co?pe-raties het vaak niet gemakkelijk hebben omhun plannen te realiseren.1. Zonder inzet van professionals en profes-sionele kennis wordt het niks. De inzet vanIzzy Projects en de GNMF is in alle fasenvan het proces cruciaal geweest: voor hetovertuigen van de gemeente, voor hetmaken van de businesscase, voor hetopzetten van een campagne en voor deonderhandelingen met turbineleveran-ciers, stroomafnemers, netbeheerders enbanken. Daarnaast is nog gebruikkend over de afname van de stroom en bijbe-horende groencertificaten. Huismerk is eenNijmeegs energiebedrijf, maar heeft wel eenconcurrerend bod moeten doen om het con-tract te krijgen. Huismerk bood Nijmegena-ren die voor stroom en gas wilden overstap-pen naar Huismerk, aan om niet alleen huneenmalige lidmaatschapscontributie van 25euro, maar ook de helft van een windaan-deel te betalen. Vanaf 1 juli kon men inschrij-ven voor windaandelen van 250, met eenmaximum van 80 windaandelen.Ieder lid heeft op de ledenvergadering maar??n stem, ongeacht het aantal windaande-len. Van te voren was vastgelegd dat de co?-peratie zou proberen om maximaal 2 mil-joen binnen te halen. Meer was niet nodig,omdat de Participatiemaatschappij Oost(PPM Oost) een achtergestelde lening wildeverstrekken, waardoor het eigen vermogengroot genoeg zou zijn om aan de eisen vanandere geldschieters te voldoen. Meer eigenmiddelen inzetten, zou het rendement op dewindaandelen nodeloos verminderen. Uit-eindelijk schreven bijna 1100 leden voormeer dan 3,2 miljoen aan windaandelenin. Het reglement bepaalt dat in zo'n gevalde hoogste inschrijvingen zouden wordengekort, om in elk geval zo veel mogelijkleden te laten participeren. Zodoende werdhet maximaal aan ??n lid uit te geven aande-len 19 in plaats van 80.Inmiddels is ook de BV Windpark Nijmegen-Betuwe opgericht, die het windpark dekomende jaren zal exploiteren. PPM-Oostheeft voor 100.000 een aandeel van 5%genomen in de BV. Met dat geld konden inaugustus meteen enige al lang openstaandeKaartje waarop het oorspronkelijke plan van negen molens is ingetekend.nr 4 december 2015 Energie+ 17