Tien jaarenergietransitieTekst Jan Willem Zwang, GreenspreadNederland is na tien jaar energietransitie nog voorlaatste op de EU-lijstduurzame energie. Althans, dat waren we op 31 maart 2016. Binnenkortweten we dus of we al iets hoger staan of dat we misschien Frankrijk van delaatste plaats hebben verdrongen. We doen ontzettend ons best maar zijnvoorlopig nog heel ver verwijderd van onze doelstellingen voor 2020.Over het behalen van de doelstellingen voor 2050 wordt nog nieteens serieus nagedacht. Is er echt al tien jaar energietransitievoorbij? Laten we eens kijken wat er allemaal al is veranderd.Wanneer we kijken naar de energie-productie in Nederland, zien we datde elektriciteitsproductie in Neder-land in 2015 110,1 TWh was, terwijl deze in2008 nog maar 108,2 TWh was. Gemiddeld isde elektriciteitsproductie dus met 0,25% perjaar gestegen in de periode 2008 tot 2015. Datis niet schokkend, zeker als je bedenkt dat demaximale productie in 2010 nog 118,1 TWhbedroeg en de minimale productie in 2013100,9 TWh. De volatiliteit is de afgelopenjaren dus enorm geweest. De transitie isvooral zichtbaar in de onderliggende waar-den. In de periode 2008 tot 2015 is de fossieleenergieproductie (exclusief kernenergie) metgemiddeld 0,4% per jaar gedaald terwijl dehernieuwbare energieproductie in dezelfdeperiode met gemiddeld 5,4% per jaar is geste-gen. Tegelijkertijd is het elektriciteitsverbruikin de periode 2008 tot 2015 met gemiddeld0,7% per jaar gedaald. We zijn dus minderelektriciteit gaan verbruiken en een steedsgroter deel wordt duurzaam opgewekt. Hetverbruik van aardgas is met een gemiddeldedaling van 2,6% per jaar flink verminderd overdezelfde periode. Van 2008 tot 2015 is er591.424 miljoen m3 gas gewonnen uit Neder-landse gasvelden. Tegelijkertijd is in die peri-ode 443.070 miljoen m3 gas ge?xporteerdnaar het buitenland, precies 75% van de aard-gaswinning in die periode. De transitie bijaardgas is de laatste jaren pas echt duidelijk.In de periode 2008 tot 2013 werd er gemid-deld 78.594 miljoen m3 gas per jaar gewon-nen. In 2014 werd er slechts 68.621 miljoenm3 gas gewonnen, in 2015 51.237 miljoen m3gas en in 2016 47.417 miljoen m3 gas. Dit laat-ste betekent dus een daling van 40% tenopzichte van het gemiddelde over de periode2008 tot 2013. De komende jaren zal het aan-deel duurzame energie verder toenemen. Ditis vooral te danken aan het feit dat de budget-ten voor de landelijke subsidieregeling SDE+in 2016 en 2017 behoorlijk zijn verruimd in ver-gelijking met de voorafgaande jaren. Of de EUnr 1 maart 2017 Energie+ 19als producent. E.on is vorig jaar gesplitst. Hetfossiele, onrendabele deel is ondergebracht inUniper en E.on gaat zelf verder als duurzaamenergiebedrijf. Dong Energy heeft als leveran-cier ook nooit echt een flinke portefeuille opkunnen bouwen, maar heeft in 2016 wel deeerste grote wind-op-zee-tender gewonnen.Het zou kunnen dat de leveringsportefeuillesvan E.on en Dong binnenkort op de marktworden aangeboden ter overname.ElectrabelwerdeerstGDFSUEZenheetnuEngie.HetvanoorsprongFranseenergiebedrijfheeftvorigjaareenverwoedemaarvolgensmijmisluktepoginggedaanhetconcernterebran-denalseenduurzaamenergiebedrijf.EngieginghierinzelfszoverdathetbedrijfhetconceptvaneensuccesvollenieuwkomeropdeNeder-landsemarkt??n-op-??nkopieerdeenditmetdenodigetelevisiereclamesensocial-media-campagnesindemarktprobeerdetezetten.NetalsE.onenDongisEngieernooitingeslaagdeengroteleveringsportefeuilleoptebouwen.Alleeninhetzakelijkesegmenthebbendeener-giebedrijvenkunnenscorendankzijhetfeitdatzijoverproductiecapaciteitbeschikken.De enige partij van de `big four' die wel in staatis gebleken aan de weg te blijven timmeren, isEneco. Eneco nam al vroeg het besluit alleenmaar duurzame energie te produceren en televeren en startte in 2010 al met `duurzaamdecentraal samen'. Begin 2016 plaagde Enecode andere fossiele energiebedrijven door henwelkom te heten in de nieuwe wereld. Begin ditjaar is Eneco wederom met een nieuwe cam-pagne gekomen om ons bewust te maken vanhet feit dat we maar ??n planeet hebben en datwe daar zuinig op moeten zijn.De afgelopen jaren zijn er ook veel nieuwe ener-giebedrijven bijgekomen. Qurrent levert duur-zame energie tegen kostprijs. Vandebron levertduurzame energie rechtstreeks van de bron.Powerpeers, een dochter van Nuon, laat je jouwenergie van zonnepanelen leveren aan je buur-man. Maar er zijn er nog veel meer bijgekomen,zoals Huismerk Energie, Vrij op Naam of Noor-delijk Lokaal Duurzaam (NLD).Er zijn er echter ook een paar gegaan. Hetmeest spraakmakende was het faillissementvan Trianel onder leiding van Michael Fraats.Trianel profileerde zich op dat moment juist alsh?t energiebedrijf dat anderen in staat stelt zelfenergiebedrijf te spelen. Heel veel lokale, duur-zame energie-initiatieven hadden hun klantenondergebracht bij Trianel en zij hebben alle-maal forse schade opgelopen door het faillisse-ment. Als gevolg van de puinhoop die tijdelijk isontstaan, heeft de Autoriteit Consument enMarkt (ACM) haar beleid ook flink aange-scherpt. De afgelopen jaren is in ieder gevalduidelijk geworden dat energiebedrijvenonderscheidend vermogen moeten hebben omzich goed te kunnen profileren in een markt dievooral prijsgedreven is. Qurrent, Vandebron enPowerpeers zijn hier goede voorbeelden van.InnovatieDe transitie wordt steeds meer zichtbaar dank-zij innovaties. Denk maar eens aan elektrischvervoer. Zo valt het op dat er heel veel Tesla'srondrijden. En er worden daadwerkelijk auto'sopgeladen bij de FastNed-stations. De eerstelaadpaal op een openbaar terrein werd in 2008geplaatst. Inmiddels zijn er meer dan 24.000laadpalen in Nederland. En wat te denken vanopslag? Ook op dit vlak is Tesla koploper methaar Powerwall voor thuisopslag. V-Storage,een samenwerking tussen VDL en ScholtEnergy Control, richt zich vooral op grootscha-lige opslag met batterijen die samen wel eenMW kunnen opslaan. Alternatieve opslag, in devorm van power-to-gas, is de afgelopen jarenook al getest, onder andere door netbeheerderStedin. Deze netbeheerder heeft eerst tussen2007 en 2011 een proef gedaan op Ameland. In2014 is het bedrijf een pilot gestart in Rozen-burg waar een flatgebouw van dezelfde kwali-teit gas wordt voorzien als het reguliere gas.Naast de fysieke innovaties zoals elektrischeauto's, batterijen en zonnepanelen in de vormvan dakpannen, zijn er ook innovaties in dedit ook als zodanig zal waarderen, is echtermaar de vraag. Bijna de helft van het subsidie-budget van 2016 is immers bestemd voorbiomassabijstook in kolencentrales.EnergielandschapHet energielandschap is de afgelopen tien jaarflink veranderd. Tien jaar geleden waren hetEssent, Nuon, Eneco en Delta die de boventoonvoerden. E-On, Dong en Electrabel waren debuitenlandse partijen die actief waren in Neder-land. Als grotere nieuwkomers had je Oxxio enGreenchoice. NL Energie, ook wel bekend als deNederlandse Energie Maatschappij, begon in2007 pas echt te groeien toen ze het besluithadden genomen zich als prijsvechter te profi-leren. Tien jaar later zien we dat Essent ver-kocht is aan RWE en dat Nuon onderdeel is vanVattenfall. Beide overnames zijn voor de bui-tenlandse giganten niet echt succesvol te noe-men, getuige de miljardenafschrijvingen die zijde afgelopen jaren hebben moeten doen ophun deelnames. Als gevolg van een flinke iden-titeitscrisis heeft Essent recent een ongeveertien jaar oude mediacampagne afgestoft omhet weinigzeggende `Essent levert' maar weeronder de aandacht te brengen. Een lange wor-steling met onrendabele overnames en mega-lomane plannen voor nieuwe kerncentrales isDelta helaas niet te boven gekomen. Deltawordt in stukken verkocht en het leveringsbe-drijf is recent verkocht aan private equity partijEQT. E.on is nooit echt een grote speler op deenergiemarkt geworden als leverancier, alleenLaadpaal in Amsterdam.FotoMarilynMurphy20 Energie+ nr 1 maart 2017vorm van toepassingen dankzij soft- en hard-warecombinaties. Je kunt hierbij denken aan deToon waarmee je niet alleen je energieverbruikkunt monitoren, maar bijvoorbeeld ook je led-verlichting kunt aansturen. Ook de Jedlix-applicatie is een mooi voorbeeld. Met dezeapplicatie kun je de autoaccu laden en ontladenop momenten dat de elektriciteitsprijzen res-pectievelijk laag en hoog zijn.ConsumentDe transitie is op veel vlakken al ingezet, maarhoe zit dit tussen de oren van de consument?Dankzij de groei in het aantal energiebedrij-ven, stijgt het aandeel jaarlijkse overstappers.Stapte in 2007 nog 8% van de consumentenover van energiebedrijf, in 2015 was dit al15,1%. Van de deelnemers aan het onderzoekvan de ACM gaf 34% aan tot op heden nognooit overgestapt te zijn. Van de overstappersgeeft 48% aan dit om prijs te doen. Overstap-pers verwachten gemiddeld 185,- per jaar tebesparen. Slechts 5% van de overstappersdoet dit echter om milieu- of duurzaamheid-redenen. Deze uitkomsten zijn weinig hoop-gevend. Het CBS doet regelmatig onderzoeknaar de mening van consumenten over ver-schillende onderwerpen. Dit onderzoek heetBurgerperspectieven. Dit onderzoek laat ziendat klimaat en milieu in 2008 nog nauwelijksals probleem werden ervaren. In 2011 wil 31%van de respondenten minder overheidsgeldaan de aanpak van milieuproblemen en kli-maatverandering uitgeven en 24% wil juistmeer overheidsgeld uitgeven. In 2016 laat hetonderzoek zien dat 20% van de respondentenminder overheidsgeld aan de aanpak vanmilieuproblemen en klimaatverandering wiluitgeven en 35% juist meer overheidsgeld wiluitgeven. Een positieve ontwikkeling in debewustwording van de consument. De uitkom-sten van de ACM- en CBS-onderzoeken staan inschril contrast met elkaar.De komende decenniaDe transitie is ingezet. Maar gaan we het hier-mee redden? Dat is onwaarschijnlijk. Wanneerde ontwikkeling in hetzelfde tempo doorgaat(fossiel gemiddeld -0,4% per jaar, hernieuw-baar gemiddeld plus 5,4% per jaar), is de her-nieuwbare energieproductie in 2050 nog netniet even groot als de fossiele energieproduc-tie. Overigens mag het energieverbruik danmaar met 1% per jaar stijgen om geen tekortente cre?ren. De samenleving elektrificeert, deaansluitplicht van woningen op gas gaat eraf.Het elektriciteitsverbruik zal, ondanks toene-mende effici?ntie van apparaten, op de langeretermijn alleen maar toenemen. Om invulling tegeven aan een duurzame maatschappij wordthet tijd dat er een partij-overstijgend pro-gramma komt met 2050 als horizon. Een soort`Deltawerken' maar dan voor duurzame ener-gie. We kunnen ons niet blijven behelpen metpraktisch bijna onuitvoerbare regelingen ofmet biomassabijstook in kolencentrales.We moeten af van CCS-scenario's waarin weCO2 onder de grond pompen tot de bel gevuldis. Dit zijn geen duurzame oplossingen.Wat gebeurt er met onze doelstellingen wan-neer de kolencentrales, waar zo meteen bio-massabijstook in gaat om de 2020-doelstellin-gen te halen, in 2023 gesloten worden? Watgebeurt er met de CO2 wanneer de opslag volis? Dan zijn we weer terug bij af en hebben wehetzelfde probleem. Het is alleen een paar jaarverschoven. Ze zeggen weleens dat je kuntstruikelen over de drempel wanneer je focustop de horizon. Maar wij lopen met onze koptegen de deur omdat we alleen maar naar dedrempel hebben lopen kijken.Tesla PowerwallFotoEneconr 1 maart 2017 Energie+ 21