interview Tekst Layana Mokoginta, PR Mansion I k hoop dat als ik hier ooit wegga, Artis nog meer een natuurtuin is geworden. Met planten, dieren en microben. Stadskinde- ren in contact brengen met de natuur is zó b elangrijk. Als ze ruiken, horen en soms zelfs voelen wat natuur is, willen ze die ook beschermen. Daarnaast vind ik het belangrijk dat Artis herkend en erkend wordt als de plek waar het debat over natuurkwesties wordt gevoerd. Én in 2030 wil ik een fossielvrij Artis, wat een grote uitdaging wordt met plekken als het Aquarium en het warme Reptielenhuis. We moeten een voorbeeldrol nemen op het gebied van duurzaamheid." Zo verwoordde de nieuwe directeur Rembrandt Sutorius van de Amsterdamse dierentuin Artis een jaar geleden zijn ambities. Nu, een jaar later, zijn er belangrijkste stappen gezet. Aan het nieuwe warmtesysteem voor restaurant de Twee Cheetahs wordt de laatste hand gelegd. PVT Cees Mager van Triple Solar: "Bij toeval ont - moette ik iemand van Artis op een beurs over v erwarming. Wij introduceerden daar onze PVT-panelen. We hebben de afgelopen acht jaar gewerkt aan een zuinig, ef ficiënt en geluidloos systeem en hebben het wereldwijd patent op ons PV T-paneel. Een PV T-paneel combineert een zonnepaneel (elektra) met een thermisch systeem (water/glycol) waar - door het systeem dag en nacht, zomer en win - ter warm water voor ver warming en tapwater l evert. Oorspronkelijk is het ontwikkeld voor de woningbouw. Dank zij de dubbele functie van de panelen, is de lawaaierige buitenunit van de luchtwarmtepomp verleden tijd. Het systeem is bovendien op een slimme manier aan te sluiten op aardwarmtesystemen." Masterplan Duurzaamheidscoördinator Flore Groen van ARTIS: "Fossielvrij worden is voor elk gebouw al een uitdaging, laat staan voor een dieren - tuin met 14 hectare grondopper vlak, 50 g ebouwen met een totaal vloeropper vlak van 40.000 m 2 - waar van 27 een monumentale status hebben. En met dieren en planten uit alle klimaatzones in de wereld. Je kunt je voor - stellen dat dit niet alleen een enorme puzzel i s, maar ook een hele forse investering. We kunnen niet in één keer om, technische syste - men zijn nog volop in ontwikkeling en elk jaar w ordt er wel een nieuwe innovatieve oplos - sing gelanceerd. Voorwaarde is daarom dat d e systemen die wij in gebruik nemen om fos - sielvrij te worden modulair zijn. Ze moeten op d e huidige systemen aangesloten kunnen worden, maar toekomstige ontwikkelingen niet frustreren. RoyalHaskoningDHV heef t hier voor een masterplan ontwikkeld." Spannend Mager: "Onze installatie voor de Twee Chee - tahs bestaat uit 150 PV T-panelen op het dak, e en 60 kW-warmtepomp, en twee buf fer vaten van 500 liter warm water. Artis kan zo gefa - seerd overgaan op een lagetemperatuurnet - werk per gebouw zodat er geen warmteverlies m eer optreedt. Het is wel spannend, er zijn geen gedetailleerde energieverbruiksgege - vens voorhanden uit de oude situatie, dus we Dierentuin Artis in Amsterdam wil fossielvrij zijn in 2030. Dat is geen sine - cure, omdat het om veel verschillende gebouwen met specifieke eisen en so ms zelfs monumentale gebouwen gaat. Het restaurant de Twee Cheetahs krijgt de vuurdoop, met een nieuw warmtesysteem, ontworpen door Triple Solar. Energie + sprak met Cees Mager van Triple Solar die het ingenieuze PVT-systeem voor de Twee Cheetahs heeft ontwikkeld en met Flore Groen, coördinator duurzaamheid van Artis. " Artis fossielvrij in 2030 Het dak van de Twee Cheetahs met en zonder PVT-panelen. 26 Energie + nr 4 december 2018 p26-27 interview_artis.indd 26 30-11-18 13:24 kunnen straks alleen op volume (totale ener- gieverbruik) resultaten vergelijken. Wat dat b etref t is het wel mooi dat we nog voor de Kerst operationeel zijn. Het is winter, de warm - tevraag is dan het hoogst. We zijn heel b enieuwd wat bijvoorbeeld de gevolgen zijn van extreme kou in combinatie met harde wind en de enorme glazen gevel van het restaurant. Bij nieuwbouw kun je in de ontwerpfase fos - sielvrij als uitgangspunt nemen, bij renovaties z oals bij Artis ga je de energieprestaties ver - beteren op basis van de bestaande situatie." Ambitieuze doelstelling Groen: "Het is een heel ambitieuze doelstelling die we hebben neergelegd. We hebben onze duurzaamheidsvisie vastgesteld en hebben nu twaalf jaar de tijd om het ook te realiseren. Artis heef t hierin drie speerpunten: het creëren van bewustzijn bij de 1,4 miljoen bezoekers over de relatie tussen mens en natuur en de disbalans die hier nu in aanwezig is, het geven van het goede voorbeeld en het aanzetten tot actie bij de bezoekers door een concreet han - delingsperspectief. Dat betekent een integrale v isie, waarbij wij ook moeten laten zien hoe je die natuur in tact laat en wat je zelf kunt doen: zero waste en klimaatneutraal zijn daarbij de voornaamste uitgangspunten. RoyalHasko - ningDHV heef t in de inventarisatie gekeken n aar wat nu al haalbaar is. Wat is het financie - ringsvraagstuk en hoe ziet het tijdspad naar 2 030 er uit? Het omslagmoment naar fossiel - vrije energie hebben we zo dicht mogelijk op d ie deadline van 2030 gesteld zodat we zo opti - maal mogelijk gebruik kunnen maken van nieu we technieken. Dat vraagt continue af we - ging. Zo kunnen we nu al het energieverbruik m et 40% verminderen, maar wat doe je dan met die andere 60%? We hebben ons Meerja - ren Onderhouds Plan uit voerig onder de loep l aten nemen. Wat zijn de ver vangmomenten en welke oplossingen zijn dan voorhanden? Zo moet bijvoorbeeld nu de verwarmingsketel voor ons aquarium ver vangen worden. Deze ketel ver vangen we door een tweedehands ketel zodat we daar geen desinvestering heb - ben op het moment dat het aquarium aan de b eurt is om fossielvrij te worden." Puzzel Groen: "Met de aanpassing van restaurant de Twee Cheetahs hebben we een grote stap naar klimaatneutrale gebouwen genomen; inmiddels zijn we alweer met de volgende puzzel bezig. De warmtevraag van ons park is vele malen groter dan de koelvraag. Het Groote Museum, een negentiende-eeuws monument aan het Artisplein, wordt nu aan - gesloten op de bestaande WKO-installatie uit 2014. We hebben twaalf jaar om onze ambitie te realiseren. Dit hebben we onszelf bewust 'aangedaan', het betekent dat je actief naar oplossingen zoekt, met andere voortrekkers kijkt hoe we dit kunnen realiseren en finan - cieren en het dan ver volgens ook echt doet. We zijn in gesprek met de gemeente en andere overheden, Waternet en commerciële partijen om te kijken hoe we energie uit ondiepe geothermie en opper vlaktewater kunnen winnen. Want als het hier lukt, dan kan het echt overal. Dan heef t vanaf 2030 nie - mand meer een excuus om niet klimaatneu - traal te zijn." Slingerapen Mager: "We zijn nu al bezig een nieuw Artis- gebouw fossielvrij te maken; de slingerapen hebben de primeur. Zij zullen vanaf volgend jaar in een zelf voorzienend onderkomen met een thermisch dak van Triple Solar leven." nr 4 december 2018 Energie + 27 p26-27 interview_artis.indd 27 30-11-18 13:24