De NAM heeft het risico op aardschokken door het oppompen van aardgas lang vaag gehouden. Rond de uitvoering van het programma Wind op Land zijn afstanden tot windmolens en maximale uitstoot van geluid de belangrijkste instrumenten om risico’s te beheersen. In Denemarken en Duitsland gelden hardere normen voor afstand en geluid op basis van onderzoek naar gezondheid. In Nederland moeten gemeenteraden en Provinciale Staten bij elk volgend windpark zelf inschatten wat de gezondheidsrisico’s zijn, en krijgen ze bijvoorbeeld weinig houvast van het RIVM en de GGD’s.

Ook minder gas oppompen betekent nog altijd pompen en dus de hoeveelheid gas in de grond verminderen, waardoor het aantal aardschokken zal blijven toenemen. Daarmee blijven de schade en de oppositie groeien. Vergelijkbaar zitten windmolens met het programma Wind op Land op een spoor dat er steeds meer komen, en vaak ook nog een stuk groter. Dit zal de oppositie enkel vergroten en verharden; lokale tegenstanders hebben zich intussen nationaal verenigd.

De opbrengsten uit aardgas gaan naar enkele grote private partijen en de overheid. De inkomsten uit windturbines op het land gaan naar enkele grote private partijen en naar grondeigenaren. De lasten zijn voor de omgeving, vooral waardedaling van woningen door aardbevingen, of door de nabijheid van windmolens, en allerlei kosten om dat uit te rekenen en af te handelen. Vergoeding van schade door aardschokken en financiële participatie in de opbrengsten van een windmolen trekken dit enigszins recht, maar daarmee zijn de verhoudingen nog wel scheef.

Het geeft te denken dat een land zonder aardgas als Denemarken ver voorop loopt in de energietransitie. Nederland heeft zijn aardgasbaten in elk geval niet gebruikt om op kop te lopen. Om nu toch snelheid te maken, wordt sterk op windenergie ingezet, maar is dat de beste stap in de energietransitie? De voornaamste innovatie van windmolens is ze nog groter maken. Betekent de subsidiëring van windmolens niet dat daarmee een instrument gaande wordt gehouden met minder innovatie en toekomst dan bijvoorbeeld zonnecellen?

Net zoals de NAM in handen is van de overheid en enkele grote bedrijven, is Wind op Land een spel van de overheid en enkele grote bedrijven, naast een aantal kleinere die er tussen weten te komen. De burger staat grotendeels buiten spel. Zoals hij heel lang geen bezwaar had tegen aardgas, heeft hij dat misschien ook niet tegen windenergie. Hij kan echter enkel ja of nee zeggen, want hij is niet betrokken bij de besluitvorming. Als besluiten hem niet bevallen kan zijn ja alleen omslaan in een nee, daar zit niets tussen. Dat is wat gebeurt rond zowel aardgas als windenergie.

Wind op Land dreigt een NAM boven de grond te worden. Er is geen duidelijkheid over de risico’s, die met de groei van het aantal windmolens enkel toenemen, terwijl vooral een aantal grotere partijen daaraan verdienen en niet duidelijk is dat hiermee de transitie naar duurzame energie wordt gemaakt. Omdat je alleen ja of nee kunt zeggen, zijn dit geen gunstige omstandigheden om het aantal voorstanders te laten groeien, integendeel. Zeggen mensen juist daarom eenvoudiger ja tegen andere vormen van duurzame energie, of haken zij daar ook af? Het programma Wind op Land geeft burgers niet de mogelijkheid om de opgave aan megawatts, die door windmolens moeten worden opgewekt, aan te pakken met alternatieven voor deze windmolens. Die mogelijkheid wel openen kan een impuls geven aan de mensen die niet afhaken, en misschien meer sympathie wekken voor Wind op Land.