De vraag of zonnepanelen roerend of onroerend zijn, is van belang voor de eigendomsvraag. Een bedrijf dat zonnepanelen verhuurt zal graag eigenaar willen blijven van die panelen. Op die manier moet een win-win situatie ontstaan. De gebruiker kan de productie van de zonnestroom salderen met het eigen energieverbruik en zodoende energiebelasting en btw vermijden zonder dat deze de relatief hoge investering op tafel hoeft te leggen. De eigenaar van de panelen ontvangt een periodieke vergoeding voor het ter beschikking stellen van de zonnepanelen en de financiering daarvan. In dergelijke situaties is van belang dat de zonnepanelen roerend blijven. Immers, als ze onroerend worden, zijn ze eigendom van de eigenaar van de woning en komen ze onder een eventueel hypotheekrecht van de bank te vallen.

Voorop staat dat de feitelijke constructie van belang is voor de beoordeling of de zonnepanelen roerend of onroerend zijn. Vaak zijn zonnepanelen gemakkelijk monteerbaar en verwijderbaar en blijft de energie-installatie van het gebouw compleet en in werking, ook zonder de zonnepanelen. Het recht kent twee manieren waardoor zonnepanelen onroerend kunnen worden. Ten eerste, indien de zonnepanelen moeten worden aangemerkt als bestanddeel van de woning. Maar zonnepanelen zullen doorgaans geen bestanddeel worden van een woning. De energievoorziening van een woning blijft ook compleet zonder de zonnepanelen. Het zonnepaneelsysteem is eenvoudig en zonder beschadiging los te koppelen van het energiesysteem van een gebouw en vormt daarmee geen onlosmakelijk onderdeel. Dit is anders als de zonnepanelen bijvoorbeeld worden geïntegreerd in dakpannen.

Ten tweede kunnen zonnepanelen onroerend worden door verticale natrekking. De eigenaar van de grond is in beginsel ook eigenaar van de daarop aanwezige duurzaam met de grond verenigde opstallen. Om te bepalen of een opstal onroerend is geworden geldt naast dit duurzame verbindingscriterium ook het door de Hoge Raad ontwikkelde bestemmingscriterium. Dat bestaat uit de open omschrijving: ‘naar aard en inrichting bestemd duurzaam ter plaatse te blijven’. Zonnepanelen zullen niet snel door verticale natrekking onroerend worden. Zonnepanelen worden in de regel niet duurzaam met een woning verenigd. Ook zonnepanelen kunnen worden gezien als kostbare roerende zaken die bestemd zijn in samenhang met een onroerende zaak te worden gebruikt. De opheffing van de verbinding met het gebouw kan doorgaans zonder bezwaar plaatsvinden. De bedoeling van partijen en de bekendheid bij derden (bijvoorbeeld verstrekkers van hypothecaire leningen) is hierbij van belang.

Dat alles gezegd hebbend, zou je kunnen concluderen dat de discussie is beslecht en dat zonnepanelen als roerend kunnen worden aangemerkt. Aangezien dit niet expliciet wettelijk is bepaald en vaste jurisprudentie ontbreekt zal iedere advocaat het voorbehoud (moeten) maken dat niet met 100 procent zekerheid valt te zeggen dat de zonnepanelen later toch niet als onroerend door een rechter worden aangemerkt.

Wat voor risico brengt dit met zich mee? Allereerst dat de zonnepanelen bij nader inzien niet onder een mogelijk gevestigd pandrecht vallen (pandrecht kan alleen maar worden gevestigd op roerende zaken), omdat de zonnepanelen eigendom zijn geworden van de dakeigenaar (en dus eventueel van een verhuurder). Ten tweede, als later als nog een opstalrecht gevestigd zou moeten worden (bij notariële akte) en eventueel een hypotheekrecht, zal medewerking moeten plaatsvinden van de financier die een hypotheek heeft op het perceel van de dakeigenaar, omdat de panelen onder het hypotheekrecht zullen vallen (een eventuele tussentijdse executie van het hypotheekrecht omvat dan ook de panelen). In de praktijk kan het lastig zijn de benodigde medewerking te verkrijgen. Kortom, de soep wordt niet zo heet gegeten in het geval van zonnepanelen. Dat ligt wellicht anders in het geval van WKO’s, maar dat is voor een andere column.