Niet de omvang breekt ons op, maar het tempo waarmee we 'morgen' proberen in te halen. In mijn artikelen heb ik al vaker verwezen naar het beoogde tempo van 1.000 verbeterde woningen per dag. Ook tijdens colleges en lezingen proberen we telkens te duiden hoe groot deze renovatieopgave werkelijk is. Willen we in 2050 alle woningen verduurzaamd hebben naar het juiste niveau dan moeten we vanaf vandaag elke dag 1.000 woningen renoveren. We realiseren nu zo'n 1.000 woningen per jaar; nodig is 1.000 per dag - een versnelling van circa 365× met dezelfde mensen en middelen.

Dit artikel gaat dan ook niet zozeer over die omvang, het gaat vooral over het tempo waarin we dat moeten doen. De klimaat- en energieverkenning laat zien dat we voor 2030 de vereiste 55% reductie niet gaan halen en dat we blijven steken op 45-53%, al noemt de minister dat de doelen ‘binnen bereik liggen’. De praktijk laat echter zien dat er al veel tijd en geld gestoken is in verandering, maar dat die gewenste aanpassingen toch niet zo maakbaar zijn gebleken. De meeste quick wins zijn inmiddels verzilverd - vaak met royale subsidie. Nu begint fase twee: doorpakken. Dat betekent de behaalde duurzame resultaten opschalen, maar dan zonder subsidie en met dezelfde hoeveelheid mensen. Dat kán, maar het is geen vaststaand gegeven.

De 66 proeftuinen aardgasvrije wijken illustreren dat spanningsveld (2018-2022). Uit monitoring (2024) blijkt dat sinds de start er 6.757 woningen daadwerkelijk van het gas zijn gehaald - gemiddeld zo’n duizend per jaar - terwijl de systeemopgave duizend per dag vraagt. Natuurlijk is de vergelijking niet helemaal fair: proeftuinen zijn bedoeld om te experimenteren, te leren en oplossingen te ontwikkelen die later herhaalbaar zijn. Toch is er 270 miljoen euro gereserveerd voor daadwerkelijke uitvoering van het ontkoppelen van aardgas in een meterkast, maar lopen de wachttijden op. De wijken uit de eerste tranche verwachten afronding rond 2025, de tweede tranche mikt op 2028 en de derde kijkt naar 2030 of zelfs 2040. De oplopende doorlooptijd is geen incident, maar een indicatie dat een hele buurt meenemen in de verduurzaming structureel tijd kost.