nr1 okt 2005 joule 11Consumenten van collectieve warmtesyste-men zijn gebonden. Ze kunnen niet over-stappen naar een andere leverancier. Dewarmtewet van de CDA-kamerleden TenHoopen en Hessels moet deze consumen-ten beschermen: eerlijke tarieven, transpa-rante kosten, goede dienstverlening en be-trouwbare levering. Uitstekend! Daar kanniemand tegen zijn. Dus denk je: da's snelgeregeld. Maar waarom kwam de minister,die consumentenbescherming hoog in hetvaandel voert, niet zelf met een wetsvoor-stel? Te meer omdat collectieve warmte opkosteneffectieve wijze energie bespaart.Kennelijk een complexe materie met overen weer grote belangen.Nederland telt 43 stadsverwarmingprojec-ten. Over zes ervan is financi?le informatiebeschikbaar. Twee projecten draaiden ver-lies in 2001-2003. Vier boekten winst, totliefst 70 procent. Is dit misbruik van eenmonopoliepositie? Is dit ongeoorloofdestaatssteun? Wie betaalt die winsten? Hetantwoord is niet direct te geven en dat on-dermijnt het imago van stadsverwarming.Zolang de financi?le mist niet optrekt denkteen gemeente dat de energieleveranciersgrote winsten maken. "Dus kunnen de aan-sluitkosten drastisch omlaag", hoor je zedenken. Hier dreigt gevaar. Omdat in de li-berale energiewereld geen plaats is voorverliesgevende projecten, kan dit leiden tothet afketsen van nieuwe projecten en daar-mee het onnodig verlies van uitstekendemogelijkheden voor energiebesparing.Maar voor bestaande projecten kan het be-rekenen van het `Niet Meer Dan Anders-principe' (NMDA) op een nog vast te stel-len objectieve wijze leiden tot verliesge-vendheid. Wie gaat dat betalen?De EPC-verlaging tot 0.8 voor nieuwbouwriep verzet op uit conservatieve en minderCollectievewarmtevoorzieningin de kou?deskundige hoeken van de bouwwereld.Maar de tijd van `niet willen' moet maareens voorbij zijn. En wie niet kan verdwijntvanzelf van de markt. Door de stijgendeenergieprijzen en het komende energiecer-tificaat hebben zuinige woningen strakseen duidelijke meerwaarde. De hoge ener-gieprijzen maken ook de installatie vanHR-ketels, al dan niet met zonneboiler,aantrekkelijker. Dat moet woningbouwcor-poraties ertoe bewegen oude ketels snel tevervangen. Constructies waarbij de woon-lasten (huur + energie) gelijk blijven kun-nen leiden tot terugbetaling van de voortij-dige investeringen. Dit is goed voor hetmilieu, de werkgelegenheid en de porte-monnee van de huurder.Gebouwen met een lage EPC gebruikenminder energie, hoe pakt dit uit voor derentabiliteit van grote warmteprojecten?Liggen hier kansen voor kleinschaligeduurzame projecten?Kortom, stof genoeg voor discussie en me-ningsvorming. Op de volgende pagina'svan Brandstof laten we diverse partijen aanhet woord over het thema `warmte(wet)'.Afsluitend trekken we daar op pagina 19onze conclusies uit. ?De redactiebrandstofWarmtewetbeschermtafnemersDe Warmtewet, een initiatiefvan de CDA-kamerleden TenHoopen en Hessels, is ge-richt op het beschermen vanafnemers. Het gaat daarbijniet alleen om afnemers vanwarmte voor ruimteverwar-ming en warm tapwater. Ookafnemers van koud watervoor koeling vallen binnende wet. Eerlijke tarieven,transparante kosten, goededienstverlening en betrouw-bare levering zijn de kern-punten van de wet.Volgens de wet is het ver-boden om zonder vergunningwarmte te leveren aan ver-bruikers. Uitzonderingenworden gemaakt voor zeerkleine leveranciers metmaximaal tien klanten en/ofeen jaarlijkse levering vanniet meer dan tienduizendGJ. Ook een leverancier diezelf eigenaar is van de ge-bouwen waaraan hij warmtelevert, heeft geen vergun-ning nodig.Kamerlid Jan ten Hoopen ?samen met collega JosHessels geestelijk vadervan de warmtewet ? wil deconsument in beschermingnemen. De CDA'ers sprekenover bovenproportionelewinsten. Andere politiekepartijen, zoals de VVD, on-dersteunen de doelstelling,maar zetten vraagtekensbij het wetsvoorstel.De bescherming van gas- en elektriciteitsafnemers issinds juli 2004 wettelijk geregeld. Dat geldt niet voor de ruim230.000 aansluitingen (5% van alle huishoudens) die zijn aange-sloten op een warmtenet. `Deze groep is overgeslagen in de tran-sitie naar een liberale energiemarkt', zegt Ten Hoopen. Twee jaargeleden ving hij bij minister Brinkhorst bot met zijn verzoek omeen regeling in het kader van de energiewet. Hij liet het er niet bijzitten, en diende samen met Jos Hessels een wetsvoorstel in, dateind juni 2005 in de Tweede Kamer is behandeld. Grootste pro-bleem noemt Ten Hoopen de afhankelijke positie van de consu-ment. `Warmtebedrijven zijn monopolisten. Huishoudens hebbengeen alternatief. De aanleg van een gasnet is net als elektrisch ver-warmen te kostbaar, en ze kunnen niet overstappen naar een an-dere energieleverancier.'VraagtekensTen Hoopen pleit in zijn wetsvoorstel voor het zogeheten Niet-Meer-Dan-Anders-tarief (NMDA-tarief), waardoor huishoudensniet duurder uit zijn dan die op gas stoken. `Dit principe bestond al,maar werd slechts met de mond beleden. EnergieNed stelt de prijsvast, maar ik plaats vraagtekens bij de onafhankelijkheid van dezebrancheorganisatie. Verscheidene onderzoeken geven aan dat con-sumenten te veel betalen, vaak honderden euro's per jaar. Op geenenkele wijze hebben wij zicht op de prijsopbouw, transparantie ont-breekt.'Ten Hoopen voelt zich gesteund door een recent rapport van dePolitiek:`Warmtewetis hard nodig'Cartoon van Huib Jans (www.mecstudio.nl) uit `De onthulling van het best bewaarde energie- en milieugeheim van Nederland'brandstofnr1 okt 2005 joule 13Algemene Rekenkamer, die op verzoek van de Tweede Kamer dewinst- of verliesgevendheid van stadsverwarmingprojecten onder-zocht. De Tweede Kamer kreeg slechts de cijfers van zes projectente zien, waarvan bij ??n de winst inderdaad opliep tot zeventig pro-cent. `Het rapport bevestigt onze vermoedens van bovenproportio-nele winsten. De consument betaalt letterlijk de rekening. Consu-menten moeten de werkelijke kosten per project betalen. Bij devaststelling van de prijs en het toezicht daarop zou de Directie Toe-zicht Energie (DTe) een belangrijke rol kunnen spelen', aldus TenHoopen.StaatssteunOok al onderschreef een kamermeerderheid de doelen van hetwetsvoorstel, toch haalde het voorstel niet de eindstreep. Zowel mi-nister Brinkhorst als de Tweede Kamer wilden eerst aanvullendonderzoek, onder meer naar de administratieve lasten, de monopo-liepositie en steunmaatregelen voor warmteleveranciers. Ook moetmeer duidelijkheid komen over de winstgevendheid van warmte-projecten. `Wij gaan de Europese Commissie vragen of de winstendoor de beugel kunnen. Veel warmteprojecten lopen al lang en zijnopgezet met overheidssteun. Ook nu ondersteunt het kabinetwarmteprojecten, zoals recent een bijdrage aan het warmtenet inRotterdam. Wij willen van de Europese Commissie horen of hiersprake is van ongeoorloofde staatssteun.'Ten Hoopen wil zorgvuldigheid boven alles, maar heeft haast. Deproblematiek is urgent. `Dat blijkt ook uit de protesten van bewo-ners in Almere, Zoetermeer en Enschede. Wij willen de behande-ling van de wet in ieder geval dit parlementaire jaar in de TweedeKamer afronden, zodat de wet volgend jaar naar de Eerste Kamerkan. Dan kunnen de bewoners zo snel mogelijk een eerlijke prijsgaan betalen.'Ongedekte chequeHet initiatief krijgt brede steun, onder andere van de Consumen-tenbond, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), Vereni-ging Eigen Huis en Aedes (brancheorganisatie woningcorporaties).Ook alle politieke partijen steunen het doel van de Warmtewet,maar plaatsen wel vraagtekens bij de uitwerking. `Als consumentengeen keuze hebben in hun leverancier, dan moet je het niet aan demarkt overlaten. Daar ben ik het mee eens. Toch ondersteun ik hetvoorstel zoals het er nu ligt niet', vertelt VVD'er Paul de Krom.Grote moeite heeft hij met het plan dat de Staat de verliezen afdekt.`Het wetsvoorstel gaat er van uit dat stadsverwarmingprojectenwinstgevend zijn. Zo niet, dan wordt een ongedekte cheque afgege-ven. Zo cre?er je geen prikkel om kosteneffici?nt te werken. Hetrapport van de Rekenkamer laat zien dat er ook verliesgevende pro-jecten zijn.' Met een eenmalige investering, zoals in Rotterdam,heeft De Krom minder moeite. `Dat kan, maar vervolgens gaat DenHaag niet de operationele kosten dragen. Dat zet de deur open voorverliezen.'Over het NMDA-beginsel heeft De Krom nog twijfels. `Ik wil geensysteem dat onrendabele projecten in het leven roept. Warmtepro-jecten moeten ook een redelijk rendement opleveren.' ?Niet alleen consumenten, ookgemeenten lopen bij stads-verwarmingprojecten tegen demonopoliepositie van energie-bedrijven op. `Heel frustrerend',zegt Toon Buiting, voorzittervan het Gemeentelijk PlatformWarmtetarieven (GPW). `Dehuidige monopoliewinsten doorhet niet toepassen van de echteNMDA-methodiek vinden wemaatschappelijk onaanvaardbaar.'Gemeenten:`Wetsvoorstel nietteveel uithollen'Het GPW is in 2001 door vijftien gemeenten opgericht alsambtelijke werkgroep. `Uit onvrede over de warmtetarieven', legtBuiting uit. `In het kader van het klimaatbeleid willen we als ge-meenten graag stadsverwarmingprojecten opzetten. Maar onzeonderhandelingspositie is zwak. De NMDA-methodiek van Ener-gieNed wordt ons door energiebedrijven opgelegd, terwijl de me-thode volgens ons niet klopt. Allereerst vinden we EnergieNed alsbrancheorganisatie niet onafhankelijk. Daarnaast verkiezen weeen andere methodiek. Waar EnergieNed twee groepen huishou-dens vergelijkt (??n met gas en ??n met warmte) pleiten wij vooreen rendementsbenadering. Volgens diverse onderzoeken beta-len consumenten dan een kwart minder, op jaarbasis zo'n 250euro.'Terugwerkende krachtIn het begin vond Buiting in Den Haag geen gehoor. `Niemandnam ons serieus. Zowel het ministerie van EZ niet als toezichthou-der SenterNovem.' Samen met de Vereniging Nederlandse Ge-meenten (VNG) juicht hij het wetsvoorstel toe. Hij kan zich in na-genoeg alle punten ? zoals garanties, toezicht, tarieven en leve-ringszekerheid ? vinden. `Als gemeenten konden wij deze zakenniet regelen', zegt Buiting. Hij hoopt daarom dat de wet dit najaarniet te veel wordt uitgehold. E?n van de geschilpunten is de terug-werkende kracht. `Wij vinden het rechtvaardig dat de Warmteweteen terugwerkende kracht heeft tot juli 2004. Toen mochten im-mers ook de gasklanten zelf een leverancier kiezen. De minister wilde wet echter pas in 2007 in werking laten treden.' ?De energieleveranciers lijken in de verhitte discussies rond de warmtewet de gebe-ten hond. Bewonersgroepen roepen, gesteund door gemeenten en politici, hun on-genoegen van de daken, en eisen lagere warmtetarieven. `Als iemand blij is met dewarmtewet, dan zijn wij het', zegt Dirk Jansen, directeur warmte van Nuon. `Ik zouhet fijn vinden als een onafhankelijke derde het geschil voor eens en altijd uit dewereld helpt.'Energie-leveranciers:`Warmtewetbepaalttoekomst vanrestwarmte'Van de 230.000 Nederlandse aansluitingen op een warm-tenet, krijgen circa 80.000 woningen een rekening van Nuon. Ene-co, Essent en RWE verdelen de rest. Dat de rekeningen volgens CDA-er Ten Hoopen `bovenproportioneel' zijn, bestrijdt Jansen met klem.`Financi?le rendementen van zeventig procent zijn voor mij abso-luut onherkenbaar. Vaak verwijst men naar de stadsverwarming inAlmere, inderdaad een positief project. Maar daar haal ik zelfs geentien procent winst. Van alle 35 stadsverwarmingprojecten van Nuonzijn er misschien vijf winstgevend. Op de rest leg ik nog steeds bij.Velen denken dat een positieve kasstroom hetzelfde betekent als eenhoog rendement. Maar aan deze projecten hangen hoge leningen eninvesteringskosten, die wel terugbetaald moeten worden. Stel, dewarmteprijs daalt tien procent, dan krijg ik natte voeten.'14 joule nr1 okt 2005brandstofAfrekenen per project, zoals de initiatiefwet voorstelt, ziet Jansenniet zitten. `Op het ogenblik werk ik met een warmteportefeuille,waarin de rendementen van het ene project worden gebruikt om deverliezen in andere te dekken. Volgens het wetsvoorstel moeten weper project de winst verrekenen. Tijdens de behandeling in deTweede Kamer werd beweerd dat de warmteprijs dus overal lagerkan, omdat de bedrijven zoveel winst maken. Dat is dus niet zo.Top je de winsten af, dan moet iemand ? bijvoorbeeld de Staat ?ook de verliezen aanvullen. Ik pleit voor het huidige portefeuille-model. Bovendien leidt het afrekenen per project tot verschillendetarieven en ? zoals het Adviescollege Toetsing Administratieve Las-ten (Actal) aan minister Brinkhorst aangeeft ? tot enorme admini-stratieve lasten.'nr1 okt 2005 joule 15TransparantieAan de roep om meer transparantie wil Jansen gehoor geven. `DeDirectie Toezicht Energie (DTe), het ministerie van EZ of de CDA-ers Ten Hoopen en Hessels mogen gerust in onze boeken komenkijken.' Een woordvoerder van Eneco geeft aan dat ook Eneco hiergeen bezwaren tegen heeft. Essent plaatst echter een kanttekening.`De vraag is of we de ingewikkelde regelgeving moeten gaan base-ren op historische gegevens. Sommige warmteprojecten die in hetverledenzijnopgezet,zijnnietrepresentatiefvoorhuidigevernieuw-ingsprojecten', aldus een woordvoerder van Essent.Het voorstel in de warmtewet om `representatieve organisaties' zo-als de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VENW), VNG ende Consumentenbond, onbeperkt toegang te verlenen tot de cijfers,is Jansen een brug te ver. `We leven in een concurrerende markt. Inde voorfase van een project bestaat volop marktwerking. Dan die-nen we bij gemeenten offertes in, net als andere partijen. Maar ineen later stadium alle cijfers openbaar maken, zie ik niet zitten.'VVD'er Paul de Krom steunt hem: `Onacceptabel. Dit zijn bedrijfs-geheimen. Zo'n regeling bestaat voor geen enkele bedrijfstak.'Ondanks zijn bezwaren, is Jansen een groot voorstander van eenwarmtewet. `Maar projecten moeten wel rendabel blijven. Consu-menten hebben recht op dezelfde prijs als gas, op een goede serviceen op een betrouwbare levering. Dat moet je wettelijk vastleggen.Maar belangrijk is ook, gezien de risico's, een redelijk rendementvan zo'n zeven procent. Deze warmtewet is bepalend voor de toe-komst van stadsverwarmingsprojecten. Het kan stimuleren, maarook blokkeren.'OnbegripDe huidige NMDA-tarieven, vastgesteld door brancheorganisatieEnergieNed van energiebedrijven, zijn volgens Jansen een zeerzorgvuldig systeem. Ook Sjoerd Marbus, woordvoerder van Ener-gieNed, noemt de methode valide en solide. `We hanteren de markt-benadering, waarbij we twee groepen huishoudens vergelijken. Deene groep gebruikt gas, de andere stadsverwarming. Deze methodestuit bij sommigen op onbegrip. Zij berekenen het tarief via eenandere weg. Ze gaan uit van het rendement van hun cv-ketel, enkomen op een ander bedrag uit. Alle andere invloeden ? bijvoor-beeld dat het rendement in de praktijk veel lager uitpakt dan defabrikant beweert ? schakelen ze uit.' Net als Jansen stelt Marbusdat de warmtewet nieuwe stadsverwarmingprojecten wel moet be-vorderen. `We praten over enorme investeringen voor een periodevan 25 jaar. De laatste tijd gaat het beter, maar in de jaren tachtigvan de vorige eeuw zaten door de lage olieprijzen alle stadsverwar-mingprojecten zwaar in de min. Hoge leningen van EZ waren no-dig om de projecten overeind te houden. Ook de afgelopen jarenkomt er door onzekerheid rond de warmtewet weinig van de grond.Energiebedrijven kijken de kat uit de boom.'Jansen vindt het spijtig dat de discussies zich toespitsen op tarie-ven, terwijl het eigenlijk zou moeten gaan om CO2-reductie. `Depotentie is enorm. In Amsterdam komt duizend Megawatt rest-warmte vrij, voldoende voor de helft van de stad. In Rotterdam zelfsdrieduizend, goed voor een groot deel van de Randstad. Restwarm-te ligt voor het oprapen. Een verdrievoudiging binnen tien jaar ismakkelijk haalbaar.' ?Cartoon van Huib Jans (www.mecstudio.nl) uit `De onthulling van het best bewaarde energie- en milieugeheim van Nederland'Nuon en Eneco: `Kom gerustin onze boeken kijken'Essent: `Sommige projecten zijnniet representatief 'nr1 okt 2005 joule 17In de discussies rond de warmtewetschort het aan betrouwbare cijfers, stel-len hoogleraar Ad Verkooijen en promo-vendus Teus van Eck (TU Delft). De on-derzoekers willen de bezem door de rege-lingenkast en pleiten voor een heldereregelgeving die de CO2-reductie centraal stelt. `Het overheidsbe-leid moet oog hebben voor de belangenvan alle partijen: afnemers, leveranciers,producenten en overheden.'Wetenschap:`Haal de bezemdoor de regelingen'De realisatie van de warmtewet verloopt volgens Verkooijentraag. `Na drie jaar getreuzel, leek er schot in de zaak te komen,maar nu is een beslissing weer uitgesteld.' Verkooijen mengt zichmet Van Eck nadrukkelijk in de discussies rond de warmtewet. Zebrachten onlangs een pamflet uit in de vorm van een brochure metcartoons, en formuleerden aanbevelingen naar aanleiding van hetlopende promotieonderzoek. Van Eck: `Warmtedistributie is eenonderdeel van ons promotieonderzoek naar de Nederlandse ener-gievoorziening. Ook al verschijnt het proefschrift pas begin vol-gend jaar, toch presenteren we door de actualiteit nu al conclusies.'Van Eck benadrukt de kans die stadswarmte biedt. `Jaarlijks gooi-en we vijftien miljard kuub aardgas weg', rekent hij voor. Al diewarmte duurzaam inzetten, blijkt onmogelijk. `De bron en de wo-Cartoon van Huib Jans (www.mecstudio.nl) uit `De onthulling van het best bewaarde energie- en milieugeheim van Nederland'18 joule nr1 okt 2005Hiddes betwijfelt of het nog nodig is om hoogwaardigerestwarmte in te zetten voor de woningbouw. Laagwaardige warm-tebronnen, zoals aardwarmte, zijn volgens hem in combinatie metwarmtepompen afdoende. `En goedkoper', vult hij aan. `Met eenextra bijdrage tussen 250 en 1.000 euro leg ik in een woning eenduurzaam verwarmingssysteem aan, dat bovendien zorgt voor koe-ling. Stadsverwarming kost tussen de 3.000 en 6.000 euro per wo-ning.'EnergiebesparingVolgens het wetsvoorstel moeten met warmte gestookte en gasge-stookte woningen dezelfde mate van isolatie hebben. Die normwordt binnenkort aangescherpt. Per januari 2006 verlaagt VROMProjectontwikkelaars:`Energiebesparing maaktstadsverwarming onrendabel'brandstofningen mogen niet meer dan twintig kilometer uit elkaar liggen.Maar dan nog komt grofweg de helft van de Nederlandse wonin-gen in aanmerking. Stadswarmte vermindert de CO2-uitstoot metzestig procent. Een stadswarmtehuis bespaart jaarlijks evenveelals 55 zonnepanelen of een autorit naar Peking.'RegelgevingWat volgens de onderzoekers ontbreekt, is een heldere en stimule-rende regelgeving. Verkooijen: `Het is zo ingewikkeld, niemandbegrijpt het. Er bestaan zoveel losse regelingen, die elkaar somstegenwerken en vaak geen enkele relatie met de werkelijke milieu-prestaties hebben. Ons advies: haal de bezem erdoor, voeg regelin-gen samen. We moeten terug naar een bestendige regeling, waarinCO2-reductie leidend is.'Dat alles goud blinkt in de stadsverwarming, wil er bij Van Eckniet in. `In ons onderzoek constateren we een behoorlijke band-breedte, vari?rend van sterk CO2-besparende projecten tot projec-ten waarbij de uitstoot zelfs toeneemt. Ook zijn sommige vooralkleinere projecten verliesgevend, hebben bijna alle projecten eenmoeilijke en vaak lange aanloopfase terwijl bij grotere geconcen-treerde en reeds langer bestaande projecten behoorlijke winstenmogelijk zijn. De financi?le resultaten zijn echter nauwelijks ob-jectief vergelijkbaar door de grote verschillen in stimuleringska-ders en toegepaste financi?le administratie. Waar het in de discus-sies rond de warmtewet aan schort, zijn objectieve gegevens.Transparantie is nodig. Ik proef bij energieleveranciers de bereid-heid om de cijfers op tafel te leggen. Wij pleiten daarnaast vooreen onderzoek naar de werkelijke kosten en de werkelijke milieu-prestatie van alle alternatieven, waaronder de hr-ketel, warmte-pomp, stadswarmte en isolatie. Deze praktijkprestaties bieden ver-volgens een goede basis voor het opstellen van een warmtebeleiden tarieven.' ?Voor directeur Louis Hiddes vanPanagro Vastgoedontwikkeling isde `Trias Energetica' leidend. Diestelt: voorkom eerst energiever-bruik, pas dan duurzame energietoe en gebruik als laatste optieeindige energiebronnen. Isolatiestaat dus bovenaan. `Met goedge?soleerde woningen zijn stads-verwarmingprojecten nauwelijksrendabel te krijgen.'de EPC (Energieprestatieco?fficient) voor de woningbouw naar 0,8.`Dat maakt stadsverwarming nog onrendabeler. En het einde is nietin zicht. Ik bouw al woningen met een EPC van 0,6.' Voor de rest-warmte heeft Hiddes een beter alternatief: `Zet het om in elektrici-teit. We krijgen in Nederland namelijk een steeds grotere elektrici-teitsvraag, terwijl de warmtevraag door betere isolatie daalt.'Voor de kleinschalige warmtepompprojecten van Panagro is Pana-gro zelf de energieleverancier. Hiddes hanteert niet het NMDA-be-ginsel, maar vraagt een tarief dat tien tot vijftien procent lager ligt.`Onze berekeningsmethode hebben we afgestemd met de DTe ende Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). Daarnaast verbrui-ken onze woningen minder warmte. Wij gaan uit van een jaarlijksverbruik van 9 tot 12 gigajoule, terwijl de berekeningen van ener-giebedrijven oplopen tot 35 gigajoule per jaar.' Vallen deze klein-schalige warmtepompprojecten dan niet onder de warmtewet?Hiddes denkt van niet. `Dat zou wel moeten, want dan komt er eenuniforme berekening, en ben ik ook van de discussies met bewo-ners af.'Slechte scoreHiddes pleit voor het nemen van afgewogen beslissingen, en danvallen stadsverwarmingprojecten volgens hem snel af. De Project-groep Duurzame Energie Projectontwikkeling Woningbouw, waar-van Hiddes voorzitter is, bracht begin 2005 een toolkit voor denieuwbouw uit, een gereedschapskist van bewezen technieken.Voor de toolkit rekende Cauberg-Huygen 110 woningconceptendoor met het dynamisch rekenprogramma TRNSYS. `Zetten we demeerkosten af tegen de CO2-reductie dan scoort stadsverwarmingnr1 okt 2005 joule 19niet hoog. Veel lager dan bijvoorbeeld warmtepompen', aldus Hid-des. Momenteel werkt de projectgroep aan een toolkit voor de be-staande voorraad, maar ook daarbij komen stadsverwarmingpro-jecten door de hoge investeringskosten niet gunstig uit de bus. ?Slotsom Terugkijkend op alle visies, reacties en meningen die journalistAddo van der Eijk voor brandstof heeft verzameld, trekt deredactie van Joule de volgende conclusies.? Warmtelevering is een nutsvoorziening. Bescherming van warmte-klanten is een must, dat vindt iedereen. De doelstellingen van hetinitiatief van Ten Hoopen en Hessels worden zeer breed gedragen,maar bij de uitwerking begint de discussie.? In die discussie gaat het bijna uitsluitend om geld. Dat overscha-duwt het te behalen milieurendement.? Duidelijkheid over de financi?le resultaten van warmteprojecten isdringend en op korte termijn gewenst. Ons advies aan de DTe luidt:ga snel aan de slag, dwing onwillige bedrijven tot het openen vanhun boeken en waarborg de vertrouwelijkheid van concurrentiege-voelige materie. De betrokken partijen moeten samen om de tafelom de verwarring weg te werken.? Bepaal de echte kosten en milieuprestaties van alle alternatieven:HR-ketel, stadsverwarming met haar verschillende warmtebron-nen, mini/micro-wkk, warmtepompen en energiebesparende maat-regelen. Zo leg je tevens de basis voor het Niet Meer Dan Anders-principe.? Energiebesparing moet leidend zijn. Eventuele stimuling van (coll-ectieve) warmtesystemen moet daarmee een directe relatie hebben.Bouw nieuwe huizen met een visie op de toekomst, comfortabel enenergiezuinig.? Bouw een prikkel in tot kosteneffectief werken.Reacties van lezers zijnvanzelfsprekend welkom.Stuur ze o.v.v. ReactieBrandstof naar:Uitgeverij ?neasPostbus 1015280 AC Boxteljoule@aeneas.nlDe redactie heeft de vrijheidom reacties (of delendaaruit) te publiceren alsingezonden stuk.