FOTO PETER DE KONINGVeel verkiezingsprogramma's schetsen een ambitieusen consistent duurzaam energiebeleid. Er tekent zicheen forse kamermeerderheid af voor een snelle toe-name van duurzame energie van minimal 1% per jaar.Nu zagen we wel vaker nogal wat verschil tussen uit-voering en plannen, maar als we bedenken dat hetalleen maar beter kan na het inconsistente beleid vande laatste jaren, dan is er reden voor optimisme.Concrete doelen duurzame energie: de PvdA wil in Neder-land in 2020 de schoonste en effici?ntste energievoorziening van deEU. Dit is mooi in lijn met de ambitie van CDA (25% van de ener-gievoorziening duurzaam uiterlijk in 2025) en GroenLinks (15% in2015 en 50% in 2050). De Christenunie wil in 2010 al 14 procentbereiken. Je mag dus concluderen dat er zich minimaal een twee-derde meerderheid aftekent om het aandeel duurzame energie in deenergievoorziening jaarlijks met 1 procent te laten toenemen, waarbijwe terloops ook een achterstand van enige procenten moeten weg-werken (9% duurzame elektriciteit is nog geen 3% van het totaal).Concrete doelen besparing: dezelfde partijen willen allen de bespa-ringsdoelstelling die in de laatste energienota van Brinkhorst nogop 1,3 procent werd gesteld, verhogen naar minimaal 2 procent (ove-rigens helpen deze twee doelstellingen elkaar flink).Verplichtingstelsel: vooral de linkse partijen zien een geleidelijkeinvoering naar een verplichtingstelsel van duurzame energie alseindbeeld. Het standpunt van de PvdA komt daarbij het dichtst bijhet standpunt van de DE Koepel: uitbreiding van stimuleringsre-gelingen nu, en op termijn een verplichtingstelsel binnen een EU-context.Op het thema kernenenergie zijn de posities wat meer links/rechtsverdeeld. VVD en CDA willen de nucleaire optie openhouden (waar-bij de VVD pleit voor een nieuwe kerncentrale en de CDA toch voor-zichtiger is). Bijna alle andere partijen, inclusief de PvdA, wijzenkernenergie af vanwege de risico's en de geringe economische toe-gevoegde waarde voor ons land.Opvallend is ook dat verschillende partijen (vooral PvdA, CDA enD66) specifiek stimuleringsbeleid voorstellen om in de gebouwdeomgeving met extra inzet de energietransitie vorm te geven. Overde middelen zijn de programma's niet altijd even duidelijk, maarde meeste programma's die het duurzame energie deel willen latentoenemen trekken ook fors extra geld uit om dat te bereiken, zowelvoor ontwikkeling (onder de noemer innovatie), maar zeker ook weervoor marktstimulering en toepassing. De bedragen lopen uiteen van1 tot 2 miljard extra per jaar. Ook zien we in enkele programma's eengroeiende aandacht voor de industri?le en economische kansen dieeen sterk ontwikkelde duurzame energiesector biedt.Algemene conclusie: de meeste verkiezingsprogramma's (meer dantweederde kamermeerderheid op grond van de laatste peilingen) be-pleiten een forse intensivering van de inzet van DE en Energiebespa-ring. De Energietransitie kan volop aan de gang. De woorden houdeneen positieve belofte in, nu de daden en de concrete acties! ?Teun P.Bokhoven ? Voorzitter DE KoepelNederland kiest opwoensdag 22 novembereen nieuwe TweedeKamer. Energie+ vroegaan drie instanties omop de verkiezingspro-gramma's te reageren.Op deze twee pagina'shet kritische commen-taar van WISE, Ener-gieNED en de DE Koe-pel.DE Koepel:nu ook de daden36 Energie+ nr5 OKT 2006WISE:Op dat laatste punt is de komende jaren veel werk aan dewinkel teneinde elektriciteit en gas ook vrijelijk binnen de EU te la-ten vloeien. Dat komt zowel de voorzieningszekerheid als de econo-mische ontwikkeling ten goede. De brandstofinzet van de centrales,marktreguleringsregimes en milieu-eisen laten nu nog een grote di-versiteit zien in de diverse landen, leidend tot prijsverschillen tussende deelmarkten en grote druk op de interconnectiecapaciteit. De op-lossing hiervoor is met name de brandstofmix in diverse deelmark-ten meer in lijn te brengen. De hieruit voortvloeiende investeringenin nieuwe kolen- en/of kerncentrales worden alleen gedaan bij eenaantrekkelijk investeringsklimaat en bij voorspelbare regelgeving inlijn met omliggende landen. Essentieel bij het nader vormgeven vanregelgeving is vertrouwen in marktwerking. Overdaad aan regelsbelemmert de marktwerking en bevestigt de vrees dat de markt nietgoed werkt, waarmee de profetie zichzelf vervult. De Nederlandsebranche zet zich in voor het koppelen van de diverse deelmarkten inNoordwest-Europa. Ondersteunende politieke daadkracht kunnenwe daarbij goed gebruiken. In de verkiezingsprogramma's blijft ditpunt ten onrechte onderbelicht.BeheersbaarTen aanzien van het onderwerp energietransitie bepleiten wij opde eerste plaats dat duurzame energie inherent betrouwbaar en be-taalbaar is. Om kosten enigszins beheersbaar te houden, kunnenduurzaamheiddoelstellingen beter niet meer worden vastgelegd ineen zeker volume, bijvoorbeeld het aandeel duurzaam van de vraag.In onze visie zou beter gestuurd kunnen worden op het snellerdoorlopen van de leercurve van kansrijke technologie?n. Vooral in-novatieve projecten die leiden tot een lagere kostprijs komen danvoor subsidie in aanmerking. Dit hoeft geenszins te betekenen datCO2-doelstellingen voor de korte termijn niet kunnen worden vast-gelegd. Ook de Taskforce Energietransitie onderkent dit in zijn ad-vies en stelt voor een `acceleratiepakket' hieromtrent nader te uitte werken. Ik roep bij deze de politieke partijen op deze aanpak teondersteunen. Een passage hierover in de verkiezingsprogramma'shad ook niet misstaan. ?Richard de Langevoorzitter EnergieNed Federatie van Energiebedrijven in NederlandEnergieNed:hoe verder met de vrije markt?nr5 OKT 2006 Energie+ 37Voor de komende kabinetsperiode staat deregering voor twee grote uitdagingen openergiegebied: geleidelijke verduurzaming van deenergievoorziening (ook wel energietransitie) ?nhet verder vormgeven van de juist geopende vrijemarkten voor elektriciteit en gas.Er zijn een paar zekerhe-den: geen van de poli-tieke partijen zal na deverkiezingen alleen eenregering kunnen vormenen er zal ??n maar veelwaarschijnlijker tweegrote partijen deelne-men aan een coalitie,eventueel aangevuldmet een derde, kleine,partij. Kijkend naar destandpunten van diegrote partijen valt opdat alleen de PvdA heelconcreet en nog enigs-zins ambitieus durft tezijn. Taakstellend, ver-plichtend, dekking en debron van de dekking er-bij, heldere keuzes.Van het CDA verwachten we heel weinig dus wat ons betreft klopt het beeld: er spreektgeen enkele ambitie of urgentie uit. Het allerergste is misschien nog wel dat ze uit blijft gaan van ver-dere groei van het energiegebruik, op ouderwetse wijze geproduceerd. Het veranderende klimaat wordtafgescheept met een energiebox. Misschien kan de burger het kernafval uit Borssele daarin opslaan.Van de VVD hadden we wel wat meer verwacht. Een pleidooi voor meerdere nieuwe kerncentralesinclusief locaties, een flinke uithaal naar windenergie en een dikke streep door alle door de milieubewe-ging omarmde stimuli voor duurzame bronnen. Maar nee hoor, de VVD zegt eigenlijk `regen is nat enals je loopt gebruik je je benen'. Het gaat nergens over en er staat niks.Dan de kleintjes. Laten we over D66 het volgende zeggen: als er nog ??n iemand is die overweegt omuit compassie met het milieu op die partij te stemmen dan zouden we die graag opzoeken. De inhoudis best aardig maar ze zijn gewoon onbetrouwbaar (gebleken). De partij heeft alle regelingen voor duur-zame stroom helpen torpederen en het mogelijk gemaakt dat Borssele open blijft. Voor het energiebe-leid geen groot verlies als deze partij gewoon verdwijnt.GroenLinks en de SP spetteren ook niet enorm. GroenLinks pleit, zij het wat omfloerst, nog wel voor ver-snelde sluiting van Borssele en durft het te hebben over hogere belasting op vieze bronnen. De SP is de enigedie zich nog verzet tegen uitverkoop van de productiebedrijven. Maar het blijft allemaal wat braaf en sloom.Niemand die zegt dat energie gewoon duurder moet worden, dat er geen nieuwe centrales gebouwd moe-ten worden voordat er tien jaar lang vol op energiebesparing en efficiency is ingezet.Gelukkig vindt WISE al sinds 1978 dat je het niet alleen van politieke partijen moet hebben. ?Peer de Rijk ? WISEWeinig urgentie,innovatie enbegeestering