24 Energie+ nr3 mei 2007In oktober 2006 begon off-shore specialist MammoetVan Oord (MVO) met deinstallatie van 61 mono-paal fundaties voor Neder-lands tweede offshorewindpark op de Noordzee,Q7 van 120 MW. Op 7 april2007 werd de laatste paalde Noordzeebodem inge-slagen. Redacteur Eize deVries volgde de installatievan paal nummer 48 opeen mooie lentedag inmaart vanaf installatie-schip de Jumping Jack.Doffe klappen inwindpark Q7Tekst Eize de Vries Foto's Mammoet Van OordDe 19 meter lange transition pieces aan boord van de Jumping Jack.nr 3 mei 2007 Energie+ 25Q7 is niet alleen groot, maar ook grensverleggend. Hetwordt buiten de 12-mijls zone op zo'n 23 kilometer van de kust ge-bouwd, en voor het eerst in 19 tot 24 meter diep water. Voor de kustvan Schotland is ter vergelijking vorig jaar ??n 5 MW REpower 5Mturbine in 44 meter diep water ge?nstalleerd, dit jaar komt er nog eentweede bij (totaal 10 MW). Q7 wordt ontwikkeld door en is gezamen-lijk eigendom van energiebedrijf ENECO Energie en de duurzameenergieondernemingen Econcern en Energy Investment Holdings.Het wordt als nieuwe risicospreidende constructie gerealiseerd doortwee afzonderlijke EPC (Engineering, Procurement and Construc-tion) aannemers: bagger- en waterbouw onderneming Van Oord ende Deense turbinefabrikant Vestas. Van Oord is verantwoordelijk voorde fundaties van de turbines en de fundatie voor het Offshore HighVoltage Station (OHVS), alle zeekabels, erosiebescherming rondomde palen en het OHVS zelf. Vestas is verantwoordelijk voor de leveringen plaatsing van de 60 windturbines. MVO is een gezamenlijke on-derneming van Van Oord, Mammoet (een zwaar transport specialist)en ProDelta. Naast de installatie voor alle Q7 fundaties verkreeg MVOook een contract voor plaatsing van het OHVS, waarmee het eind aprilbegon. Het OHVS staat op de extra fundatiepaal.ContourenGezien vanaf het achterdek van de zeesleper die ons naar het wind-park in aanbouw vervoerde, is de Jumping Jack in werkpositie eengrote stalen bak op poten, waar de golven onder door kunnen rollen.De overtocht van sleepboot naar de Jumping Jack wordt gemaakt ineen halfopen capsule. De zo geheten Frog hangt met een kabel aaneen Jumping Jack dekkraan en kan drie personen tegelijkertijd ver-voeren. Het stalen dek van deze Jack-up is 91 meter lang en 33 meterbreed, met in het midden een 360-graden draaibare kraan die 1.200ton hefcapaciteit heeft. Hiermee kunnen zelfs 5-7 MW turbines inzijn geheel worden gehesen. Verder staan er meerdere hulpkranenen bijzondere hulpwerktuigen voor het optillen en het naar de ver-ticale heipositie brengen van de 320 ton zware en 54 meter langestalen monopalen. Tevens een metershoge hydraulische heihamer,die voor het inheien op de paalkop wordt geplaatst. Ook op het dekbevinden zich ruimten als de personeelsaccommodatie, kantineen een hooggelegen commandocentrum. Vanuit dit commando-centrum is de `bargemaster' (kapitein) verantwoordelijk voor allemaritieme activiteiten, en co?rdineert de `superintendent' (hoofduitvoerder) de installatiewerkzaamheden. De vaste bemanning be-staat uit circa dertig koppen, plus enkele toegevoegde externe spe-cialisten en vertegenwoordigers van de klant. De bemanning werktin tweeploegendienst van twaalf uur op en twaalf uur af een maandlang zeven dagen per week, gevolgd door een maand verlof.Transition pieceTijdens de bouw wordt de Jumping Jack met regelmaat naar dehaven van IJmuiden gesleept om telkens drie complete fundatieste laden. Dit type vaartuig heeft namelijk geen eigen aandrijving.Voor bijna alle gerealiseerde offshore windparken zijn monopaalfundaties toegepast. Deze bestaan meestal uit twee hoofddelen. BijQ7 allereerst de dikwandige stalen palen van 54 meter lang en viermeter in doorsnede, die 30 meter in de zeebodem worden gesla-gen. Voor elke paal zijn de exacte zeeco?rdinaten bekend en metbehulp van een GPS systeem worden ze op de goede plek neergezet.Vervolgens zakt de open pijp alleen al door het eigen gewicht 4 tot4,5 meter in de zeebodem, en na plaatsing van de heihamer nogverder. Na afloop van het heien wordt een 19 meter lange passendetransition piece op de boven het water uitstekende paalkop gescho-ven. De hoofdfunctie is eventuele scheefstand van de monopaal(maximaal 0.50) te compenseren, want de windturbinemast die erbovenop wordt gemonteerd moet als eis vlak staan. Tenslotte wordtde ringvormige ruimte tussen beide fundatiedelen opgevuld metspeciaal beton (grout). Verder is elke transition piece voorzien vaneen hulpinrichting om serviceschepen aan te meren, een trap metbordes, en een J-tube. De laatste is bestemd voor zeekabel doorvoerin de turbine. Deze J-tube is een pijp met een bocht aan de onder-zijde. Hierdoor is het mogelijk de zeekabel (diameter 115 mm) eenbocht van 90 graden naar verticale richting te laten maken. Door degrote waterdiepte is deze J-tube bij Q7 als innovatie in twee delenuitgevoerd. Het onderste pijpdeel (met bocht) wordt na het inheienvia een gepatenteerd railsysteem naar beneden geleid tot blokkeer-stand. Beide delen moeten echter na installatie precies in elkaarsverlengde liggen, hiervoor wordt een camera in de bovenste J-tubehelft gemonteerd.Doffe klappenVoordat met het werkelijke heien wordt begonnen zetten alle op hetdek aanwezige bemanningsleden hun oorbeschermers op en krijgenbezoekers verplicht oordoppen uitgereikt om gehoorbeschadiging tevoorkomen. Het inheien van elke paal duurt circa 2,5 uur, waarbij deweerstand tussen de grond en stalen pijpwand bij elke klap toeneemt.De pijpzakking per nieuwe klap neemt dus geleidelijk af. Ook veran-dert het geluid van aanvankelijk zware doffe klappen geleidelijk naareen veel scherper en verder dragend beng, beng, .... De paal blijftna het inheien op z'n plaats in de bodem door frictie. In het OHVSkomt de stroom van de 2 MW windturbines via acht 33 kV `strings'samen. Vanaf het windpark loopt een veel dikkere 150 kV zeekabelvan 195 mm diameter naar land, vanwaar het achter de duinen bijIJmuiden op het landelijke hoogspanningsnet wordt aangesloten.De zeekabels worden tussen april en augustus door Van Oord Off-shore met twee kabelleg schepen aangelegd. Voor het begraven vande kabels zijn deze schepen uitgerust met begraafmachines waar-van een is voorzien van een roterende onderwater `kettingsnijder',waarmee een kabelgeul wordt gegraven. Ligt de kabel eenmaal opz'n plaats, ??n meter onder de zeebodem en op sommige plekkendrie meter, dan wordt de geul door de zeestroming vanzelf gesloten.Met een steenstort schip worden in diezelfde periode als anti-ero-sie maatregel grote keien rondom de fundaties gestort (scour-pro-tection). In mei dit jaar begint het Deense bedrijf A2SEA met deturbine installatie. Op 1 maart 2008 moet de aanleg van Q7 gereedzijn. Het windpark heeft dan 383 miljoen euro gekost en zal jaarlijks400 miljoen kWh aan schone stroom gaan leveren. ?Het windpark verrijst op zo'n 23kilometer van de kust in 19 tot 24meter diep water.