Duurzame Energie 2005 was een initia-tief van de Duurzame Energie Koepel. OokODE Nederland en ODE Vlaanderen warenbetrokken bij de organisatie van het evene-ment, dat behalve uit een conferentie ookuit een expositie bestond. `Duurzame ener-gie is hard op weg om een internationalemainstream-ontwikkeling te worden,' al-dus Wim Gilijamse, voorzitter van de com-missie die voor het conferentieprogrammaverantwoordelijk was. In het dagelijks le-ven is Gilijamse lector duurzame energiebij Saxion Hogescholen. `Maar de potentievan duurzame energie is nog lang nietwaargemaakt. Terwijl dat wel broodnodigis, als je kijkt naar het almaar stijgend ge-bruik van fossiele brandstoffen. Dat levertniet alleen stijgende CO2-emissies op,maar ook een toenemende afhankelijkheidvan slinkende bronnen uit politiek insta-biele gebieden. Vandaar het motto van dezetwee dagen: het moet, het kan en hetgebeurt.'ConfronterendOp de eerste dag van de conferentie ging deaandacht vooral naar de ontwikkeling vanduurzame energie zelf. Zo gaf Luc Werring,namens de Europese Commissie belast metOverheid, zorg voor een voorspelbaar en consistent beleid op het gebiedvan duurzame energie. Je zult zien dat marktpartijen dan prima in staatzijn om de ontwikkeling van duurzame energie een forse impuls te geven.Deze oproep was vele malen te horen op Duurzame Energie 2005, dat op10 en 11 november plaatsvond in het MECC Maastricht.`Duurzame energieis zaak van markt ?n overheid'Tekst Hans Koevoet F&B Foto's F&Bde stimulering van duurzame energie enenergie-efficiency, een kwantitatief over-zicht van de ontwikkelingen in Nederland,Belgi? en Europa. De groei van duurzameenergie is niet gering, bleek uit zijn cijfers,maar het aandeel `duurzaam' in de totaleenergievoorziening zal nog zeer fors moe-ten groeien. Autoriteiten als Thomas Nord-mann, Frans van Hulle en Kees Kwant be-spraken de ontwikkeling van respectieve-lijk PV-zon, wind en biomassa. Teun Bok-hoven besprak gebouwgebonden duurzameenergie.De presentaties werden voorgezeten doorMarc Cornelissen, bekend van zijn poolrei-zen. Ter inleiding toonde hij beelden vandie reizen en liet daarmee op een confron-terende manier de gevolgen van de stijgen-de aardtemperaturen zien. Plaatsen op deNoordpool waar vroeger altijd ijs lag, wor-den nu onderbroken door grote waterop-pervlakten. Het traditionele leven van mensen dier in deze gebieden wordt daardoor be-hoorlijk op zijn kop gezet.BeleidTijdens de tweede conferentiedag lag hetaccent op het beleid. Zo werd onder leidingvan Chris Zijdeveld besproken hoe het ide-ale overheidsbeleid voor de stimulering vanduurzame elektriciteit eruit zou moetenzien. De Europese lidstaten kennen grof-weg twee soorten stimuleringsregeling:feed-in-subsidies (productiesubsidies) enquotumverplichtingen: verplichtingen voorleveranciers om een deel van de geleverdeenergie uit duurzame energie te laten be-staan. Nederland kent met de MEP eenfeed-in-stimulering, terwijl bijvoorbeeldBelgi? een quotumverplichting kent. Beidesystemen kunnen goed werken, vond Zij-develd. En het is op zichzelf ook geen pro-bleem dat de verschillende systemen naastelkaar bestaan. Wat w?l nog ontbreekt iseen goed werkend grensoverschrijdend sy-Transitiefonds enbesparingsbankEerst honderden miljoenenuitgeven aan duurzame ener-gie, vooral aan wind. Vervol-gens onverwacht bestaandestimuleringsmaatregelen denek omdraaien. `Dat is geenconsistent beleid,' sprak PeterVogtl?nder (Algemene Energie-raad) tijdens de energieconfe-rentie. `Met een Transitiefondsvoor duurzame energie kunnenwe beter nadenken hoe we metpublieke middelen omgaan. Endie gelden ook meer verant-woord en kosteneffectief uitge-ven.' Het idee van Vogtl?ndersluit aan bij de Energiebespa-ringsbank die de PvdA voor-stelt: particulieren kunnen daargeld lenen voor de aanschaf vanzuinige apparatuur of isolatie.Terugbetaling met minimalerente kan in enkele jarenplaatsvinden met het uitge-spaarde bedrag op de energie-rekening.36 Energie+ nr6 dec 2005steem van Certificaten van Oorsprong. Vol-gens Helma Kip (Essent) kan het best nogeens twintig jaar duren voordat alle Euro-pese lidstaten een Certificaten van Oor-sprong-achtig systeem hebben ingevoerd.`Laten we dat gewoon erkennen en onsrichten op praktisch en haalbaar beleid datop de korte termijn al resultaten oplevert,'aldus Kip. `Daarnaast moeten we druk blij-ven zetten op het realiseren van de Certifi-caten van Oorsprong in de hele EU.' Eenstelling die het publiek met instemmingbegroette.RisicofondsOok de financiering van duurzame ener-gieprojecten kwam uitgebreid aan bod. Vol-gens Dorien Putman (ASN-bank) zijn ban-ken gedwongen om projectfinancieringen`van voor naar achter dicht te timmeren'.Dat beperkt de financieringsmogelijkhe-den voor innovatieve, meer riskante projec-ten, en dus juist voor veel projecten op hetgebied van duurzame energie. `Je kunt datprobleem oplossen als je over een risico-fonds beschikt,' aldus Putman. `Dat is eenfonds waaruit je de gevolgen van tegenval-lers kunt betalen, zodat de investeerder nietzelf met die tegenvallers wordt geconfron-teerd. Het leuke is dat je door ??n euro aanzo'n risicofonds toe te voegen, voor vele eu-ro's aan investeerderskapitaal kunt mobili-seren,' legde Putman uit. De overheid zoudaarom kunnen overwegen zelf een risico-fonds op te zetten. Met een beperkte hoe-veelheid overheidsgeld kan dan veel inves-teringsgeld worden vrijgemaakt.OnzekerheidOnzekerheid speelt ook een grote rol in hettransitiebeleid van de overheid, bleek uit delezing van Jan Rotmans over energietransi-Thomas Nordmannwas ??n van de auto-riteiten die de ont-wikkelingen op hetgebied van diverseduurzame energie-bronnen bespraken.tie, op de afsluitende plenaire sessie. Rot-mans is hoogleraar Duurzame systeemin-novaties en transities aan de Erasmus Uni-versiteit Rotterdam. `Het is voor de overheidheel lastig om te kiezen voor bepaalde tran-sitiedoelen en technologie?n in het duur-zame-energiebeleid,' sprak Rotmans. `Alsde overheid te vroeg keuzen maakt, is hetrisico groot dat de verkeerde doelen geko-zen worden. Als de overheid te laat of nietkiest, is er gebrek aan focus binnen het be-leid en weten de marktpartijen niet waar zeaan toe zijn.' Rotmans ziet dat overhedenmeestal de neiging hebben te vroeg te kie-zen. Ze laten zich een beetje opjutten.Volgens Rotmans bestaan er voorbeeldenvan geslaagde energietransities. `Zo zijn wein de jaren zestig heel snel en soepel over-geschakeld van kolen op aardgas. Een tran-sitie die in een samenwerking tussen over-heid en bedrijfsleven goed was voorbereiden gemanaged. Nu is het wel moeilijker. Bijde strijd tegen klimaatverandering is ergeen duidelijke probleemeigenaar. Ook deoverheid is dat niet, want ook zonder om-vangrijke transitie kan Nederland best aanzijn Kyoto-doelstellingen voldoen. Er isgeen directe maatschappelijke noodzaak,nr6 dec 2005 Energie+ 37dus ook weinig maatschappelijk draagvlak.' Toch valt ook de nood-zakelijke nieuwe energietransitie nog wel te managen, vindt Rot-mans. `Het is een proces van zoeken, experimenteren en leren,door zowel overheid als marktpartijen in samenspraak met elkaar.Daarbij moeten lange termijndoelen het kader vormen voor beslis-singen die op de korte termijn genomen moeten worden.'DarwinistischDat het nu al hard werken is voor de energievoorziening van straks,erkende ook Peter Vogtl?nder in zijn lezing. Vogtl?nder is voorzittervan de Algemene Energieraad, het belangrijkste adviescollege van deminister van Economische Zaken op energiegebied. Volgens hemzal duurzame energie pas op de lange termijn - denk aan 2050 - eenrol van betekenis kunnen spelen. Op dit moment is er veel resultaatte boeken door meer op energiebesparing in te zetten. Wat betreft deopwekking van elektriciteit zijn schoon fossiel (vooral schone kolen)en kernenergie de belangrijkste troeven. Vogtl?nder stelde dat eensuccesvolle energietransitie onmogelijk is zonder leiderschap van deoverheid. De overheid moet prioriteiten stellen, innovaties stimule-ren en zorgen voor een nationale focus op technologie?n met kan-sen. En daar voelde het publiek een duidelijk verschil met Rotmans'opvatting dat de overheid vooral niet te snel moet kiezen.Vogtl?nder wil verder dat de overheid bij stimuleringsbeleid goedkijkt naar het stadium waarin een technologie zich bevindt. De ont-wikkelingsfase wordt gekenmerkt door een Darwinistisch procesvan experimenteren en selecteren. Met weinig overheidsgeld kanhier relatief veel bereikt worden. In deze fase moet de overheid op-passen te veel op de kosteneffectiviteit van technologie?n te kijken.`Want dan kan je elke innovatie doodrekenen,' aldus de voormaligeShell-directeur. Kostenverlaging ontstaat door technologische door-braken. Die kosteneffectiviteit is wel van belang in de marktfase.Kostenverlagingen ontstaan door opschaling en kleine technischeverbetering. De overheid kan in deze fase bijdragen door de onren-dabele top te subsidi?ren, maar volgens Vogtl?nder moet dit nietten koste gaan van fondsen die de ontwikkelingsfase moeten sti-muleren. Sommige aanwezigen vonden Vogtl?nder's benaderingwel erg rigide. `In de praktijk gaan onderzoek en marktintroductiesamen,' aldus een (anoniem) lid van het publiek.Een idee waarmee Volgtl?nder de handen op elkaar kreeg, was datvan een zogenaamd Transitiefonds: een langjarig budget voor hetstimuleren van de energietransitie waar politici niet zomaar aanmogen komen. `Het is dodelijk voor innovatie en voor het vertrou-wen van de markt wanneer het beleid van links naar rechts zwab-bert. Een Transitiefonds zorgt voor meer consistentie en een focusop de lange termijn,' aldus de Energieraad-voorzitter.Onvoldoende doordachtDe overheid kwam op de afsluitende middag aan het woord bijmonde van Gertjan Lankhorst, directeur-generaal Energie van hetVerklaring vanMaastrichtMeer beleidsconsistentie en eenstrakkere regie van de overheid.Dat zijn de hoofdmoten van deVerklaring van Maastricht dievoorzitter Teun Bokhoven vande Duurzame Energie Koepeluitsprak. Bokhoven wil meerzekerheid voor investeerders,onder andere door goede terug-leververgoedingen en door snel-lere vergunningsproceduresvoor windparken en bio-ener-gie-installaties. Daarnaast weesBokhoven op het belang van eensterke kennisinfrastructuur voorduurzame energie. Onder dieomstandigheden kan de duur-zame energiesector zich ontwik-kelen en zijn grote economischpotentieel waarmaken. Volgensde voorzitter van de DE Koepelis een Nederlandse doelstellingvan 15 procent duurzame ener-gie in 2015 dan prima haalbaar.`Nederland kan het zich nietveroorloven op dit punt de bootte missen. Andere landen heb-ben al veel duidelijker voorduurzame energie gekozen ende wereld wacht echt niet opNederland', aldus Bokhoven.Zie ook www.duurzameener-gie2005.nlHans ten Berge (Eneco): `Het Nederlandseinvesterings-klimaat loopt gevaar door gebrekaan continu?teit op de langere termijn'38 Energie+ nr6 dec 2005ministerie van EZ. Lankhorst zei `heel goed te begrijpen' dat veel marktpartijen het stimu-leringsbeleid voor duurzame energie erg wankel vinden. Eerst was er de REB-aftrekrege-ling met bijbehorende producentensubsidie, die werd regelmatig aangepast, toen was erineens de MEP en nu gaat ook die MEP weer op de schop. Lankhorst erkende ruiterlijk datdit niet het stabiele en voorspelbare beleid is waar de markt zo naar snakt, maar vroeg daarook begrip voor. `De oude REB-aftrekregeling leidde tot een enorme import van groeneelektriciteit en een evenredig grote geldstroom naar het buitenland. Terwijl het maar zeerde vraag was of daar nu ook echt de productie van duurzame energie mee werd gestimu-leerd. We waren het er allemaal over eens dat die regeling zwaar uit het lood was geraakt endat er snel iets anders moest komen.' Volgens Lankhorst moest de MEP er zelfs z? snelkomen dat die onvoldoende doordacht was. `We vroegen ons in het begin af of er eigenlijkwel animo voor de MEP zou ontstaan. Die animo ontwikkelde zich inderdaad maar lang-zaam, tot op een gegeven moment de uitgaven juist gierend de bocht uit vlogen. Het is on-mogelijk met de oorspronkelijke MEP door te gaan. Minister en Kamer werken nu aan eenveel beter doordachte regeling. Over een paar maanden is die klaar, denk ik.'Op Duurzame Energie 2005 waren vele vertegenwoordigers van kleinere bedrijven te vin-den. Onder hen was vaak de klacht te beluisteren dat de overheid wat betreft de energie-transitie te veel met de grote ondernemingen praat, en veel te weinig met innovatieve MKB-bedrijven. Lankhorst bleek daar gevoelig voor. `We betrekken nu al verschillende kleinerebedrijven in het transitietraject, en wat mij betreft worden dat er nog veel meer.' ?ODE AanmoedigingsprijsTijdens de DE 2005 is op donderdagmiddag de ODE Aanmoedigings-prijs van 1.000 euro uitgereikt aan Margje Vlasveld uit Leiden. Zij wonde prijs voor haar burgerinitiatief tot het oprichten van een `Kennis-centrum voor Duurzame Ontwikkeling en Burgerinitiatieven' te Lei-den. Vlasveld is al jaren maatschappelijk actief, niet alleen op hetgebied van duurzame energie. Duurzame energie en energiebespa-ring behoren tot de speerpunten van het Kenniscentrum. Met ditinitiatief wil Vlasveld onder meer een aanspreekpunt cre?ren voorparticulieren die graag aan de slag willen met duurzame energie,maar niet weten hoe ze dat kunnen aanpakken.Allard van der Steege (Weom): `In Nederland bestaat georganiseerdverzet tegen windenergie. Goede continue informatievoorzieningmaakt het publiek weerbaar tegen onzin'nr6 dec 2005 Energie+ 39