46 Energie+ nr4 juli 2007EOS daagt uit: kennis ontwikkelen en verspreidenIn nauwe aansluiting op de EnergieTransitieondersteunt EOS onderzoek, ontwikkeling endemonstratie van innovatieve, duurzameenergietechnologie. Het projectenboek be-wijst dat Nederland op energiegebied volopin beweging is en op enkele terreinen tot deEuropese top behoort. Hieronder twee aan-sprekende voorbeelden uit het boek.Makelaar in schone CO2Twee jaar na de start levert het bedrijf OCAPin Schiedam aan 500 tuinders in het WestlandCO2 afkomstig van Shell in Pernis. Tuindersverstoken`s zomers aardgas om CO2 te ma-ken, terwijl de industrie mogelijkheden zoektom CO2-emissies te reduceren, onder degrond te stoppen of te verhandelen.`Te zotvoor woorden. Die twee moet je aan elkaarkoppelen,'vindt Jacob Limbeek, initiatiefne-mer van OCAP. Extra kooldioxide in de kassenstimuleert de plantgroei en vergroot de oogst.Die extra CO2 haalden tuinders eerst uit hetrookgas van de verwarmingsketels. Zelfs in dezomer loonde het aardgas te verstoken, ter-wijl de warmte niet nodig was. Volgens Lim-beek bespaart OCAP nu zo'n 95 miljoen kuubaardgas per jaar, vergelijkbaar met het ener-gieverbruik van 100.000 huishoudens.`Zelfs inde wintermaanden groeit nu de vraag naarCO2, terwijl de verwarmingsketels daar danprima in kunnen voorzien. Dat rookgas is ech-ter niet zo schoon als de CO2 die wij aanleve-ren. Door ook in de winter CO2 af te nemen,lopen tuinders minder risico op teeltproble-men. En OCAP heeft n?g een voordeel: De le-vering van CO2 biedt de mogelijkheid totoverstap op duurzame energiebronnen.'Enke-le tuinders zijn al bezig met energieopslag(Gesloten Kas). Die hoeven niet meer te sto-ken voor verwarming van de kassen, omdatze ruim genoeg warmte in de bodem opslaan.`Voor CO2 kunnen ze nu bij ons terecht.'Eerder dan gedacht zit OCAP tegen zijn leve-ringslimiet. Nieuwe bronnen zijn maar lastigte vinden.`Shell levert grote hoeveelhedenzeer zuiver CO2. Zo'n unieke bron vind je nietsnel meer. Maar nu de basisinfrastructuur erligt zijn ook kleinere bronnen relatief eenvou-dig aan te sluiten, al dan niet na voorzuive-ring. Interessante schone bronnen zijn de toe-komstige bio-ethanolfabrieken.'Zoet en zout waterEnergieopwekking is mogelijk via het potenti-aalverschil op het grensvlak tussen zoet enzout water. De juiste technologie daarvoorwordt nu ontwikkeld door REDstack in Sneek.General manager Gerard Schouten:`Zoutio-nen worden aangetrokken door zoet water,omdat ze daar meer bewegingsvrijheid heb-ben. Die energie kun je oogsten door met se-lectieve membranen de positieve en negatie-ve zoutionen uit elkaar te trekken. Hetspanningsverschil dat zo ontstaat, kun je om-zetten in elektrische stroom. Het is bijvoor-beeld mogelijk om bij de Afsluitdijk 200 MWte oogsten uit het zoete IJsselmeerwater datin de Waddenzee wordt gespuid. Dit is vol-doende voor alle huishoudelijke elektriciteitvan de drie noordelijke provincies. Maar ookindustri?le zoutlozingen zijn een interessanteenergiebron. Want hoe groter het concentra-tieverschil aan zout, des te hoger de energie-opbrengst. De zee bevat 30 gram zout per li-ter, een industri?le zoutstroom vele malenmeer.'De membranen zijn nog niet op de markt,REDstack ontwikkelt die momenteel. Aanvan-kelijk waren ze nogal groot, nu zijn het alcompacte, tot modules te stapelen pakketjes.De eerste prototypes worden nu getest, overeen paar jaar kan REDstack op industri?leschaal aan de slag met hoog geconcentreerdezoutstromen. Kandidaat voor het eerste pilot-project is Frisia Zout in Harlingen.Volgens Schouten is de techniek pas over vijftot tien jaar geschikt voor toepassing. Voorgebruik in de Afsluitdijk zijn dan veel mem-braanstapels nodig.`Met een zeecontainer volkun je 250 kW opwekken. Voor 200 MW heb jedus 800 containers nodig.'Omdat REDstackdie investering niet kan dragen, zocht hetcontact met Rijkswaterstaat.`Rond 2014 moe-ten de spuisluizen van de Afsluitdijk wordenuitgebreid. Daarover denkt Rijkswaterstaat nual na. In dat traject past uitstekend de integra-tie van een energiecentrale.'Innovatie op het gebied van energie is cruciaal voor verduurzamingvan de Nederlandse energiehuishouding. Daarnaast biedt het, somszelfs spectaculaire, nieuwe kansen voor bedrijven, universiteitenen kennisinstituten. Het recent uitgekomen projectenboek Energie inBeweging beschrijft enkele actuele ontwikkelingen en projecten vanhet programma Energie Onderzoek Subsidie (EOS) vanSenterNovem.FotoYinYang