internationaalDoor Koen Mortelmans Foto's Christian FlemmingDe Europese Unie doet er goed aan om het verplichte gebruik, tegen 2010,van minstens 5,75 procent biobrandstoffen af te schaffen. Dat zegt HartmutMichel, professor aan het Max Planckinstituut voor biofysica in Frankfurt enNobelprijswinnaar scheikunde in 1988. Die prijs deelde hij met twee collega's,voor hun werk over fotosynthese bij planten.`EU moetverplichtingbiobrandstoffenafschaffen'Nobelprijswinnaar Hartmut Michel.nr5 sept 2007 Energie+ 43Zijn aanbeveling formuleerde hij niet in een politiek forum,maar tijdens Lindau-Nobel, een jaarlijks treffen van Nobelprijs-winnaars met beloftevolle jonge onderzoekers uit heel de wereld.Lindau is een eilandje in de Bodensee. De Nobeltraditie startte er57 jaar geleden op initiatief van graaf Bernadotte, een lid van hetZweedse koningshuis. Dit jaar kwamen 563 jonge onderzoekers erin contact met 18 Nobelprijswinnaars en diverse vertegenwoordi-gers van gerenommeerde academische instellingen.Onvolmaakte natuur`Fotosynthese is een erg ineffici?nt proces,' argumenteert HartmutMichel. `Vooral bij hoge lichtintensiviteit is het verlies groot. Uit-eindelijk wordt minder dan 1 procent van het zonlicht ermee opge-slagen in de vorm van biomassa. Bovendien moeten er voor de pro-ductie, oogst en verwerking ervan heel wat traditionele energie-bronnen worden ingezet. Biobrandstoffen zijn dus allesbehalveCO2-neutraal. Om in de energiebehoefte van Duitsland te voorzienzou het lang niet volstaan om heel Duitsland te beplanten met bio-gewassen van de eerste generatie. Voor de tweede generatie zou 57procent van het Duitse grondgebied volstaan.'`Bij de productie van bio-ethanol moet 80 tot 88 procent van deenergie van de biobrandstof ge?nvesteerd worden in het kweken enoogsten van de planten, het distilleren van de alcohol en anderechemische processen,' werkt Michel een voorbeeld uit. `Als de ener-gie voor het distilleren afkomstig is van aardolie, dan heeft het ge-bruik van deze biobrandstof geen enkele vermindering van de hoe-veelheid CO2 tot gevolg.'Braziliaans regenwoud`Het is onzinnig om hout te verwerken tot biobrandstof. Je kunt hetveel beter gebruiken als brandstof voor huisverwarming. Op diemanier vermijd je veel meer het gebruik van aardolie.' Soja enpalmolie hebben een veel betere energieratio dan de Europese land-bouwgewassen. `De invoer van Braziliaanse soja is ook veel goedko-per dan het gebruik van onze eigen gewassen voor biobrandstof. DeEU-verplichting zet aan tot die invoer en draagt zo onrechtstreeksbij tot de ontbossing van het Amazonegebied. Het gebruik van bio-brandstof uit soja heeft meer dan honderd jaar nodig om het verliesaan bosgebied voor de sojateelt te compenseren.'ZonnecentralesMichel toont zich wel een vurig voorstander van het gebruik vanfotovolta?sche zonnecellen. Die nemen veel minder ruimte in be-slag en kunnen zelfs in woestijngebieden worden opgesteld. `Welmoet er dan een systeem met supergeleidende kabels ontwikkeldworden, om de elektriciteit naar de verbruiksgebieden te brengen.Drie of vier zones in gebieden met veel zon volstaan voor de helehuidige wereldconsumptie. E?n in de Sahara of, op dezelfde lengte-graad, in de Kalahariwoestijn, ??n in de Mexicaanse woestijn, ??nin de Gobiwoestijn en ??n in Australi?.'Bij het gebruik van windenergie heeft hij wel enige reserve. `Het isalleen een betrouwbare energiebron op plaatsen waar er erg veelwind heerst, zoals in Patagoni?. Indien er op dergelijke plaatsenwindparken worden ingeplant, kan men er best ook energie-inten-sieve industrie?n, zoals de productie van aluminium vestigen.' Datdit eigenlijk impliceert dat de medewerkers van die industrie zichnabij hun werkplaats zullen vestigen en er zo nieuwe steden zullenontstaan, neemt Michel er probleemloos bij. Biobrandstoffen kun-nen volgens Michel wel zinvoller worden wanneer hun CO2-fixe-rende eigenschappen van planten verbeteren. `Dat kan alleen ge-beuren door genetische manipulatie en selectie. Ik denk trouwensniet dat fotosynthese via chlorofyl mogelijkheden tot verbeteringbezit. Met caroteno?den lukt dat misschien wel, door uitbreidingvan het absorptiespectrum ervan in het UV-gebied.' Zelf is hij nietvan plan om op dit vlak research uit te voeren.EngagementNa de lezingen door de Nobellaureaten krijgen de jonge weten-schappers de gelegenheid om, in groepjes, met de sprekers in dis-cussie te gaan. Hartmut Michel kreeg heel wat vragen en opmer-kingen. Dat fotosynthese niet erg energie-effici?nt is sprak niemandtegen. Diverse toehoorders spraken wel hun verwondering uit datMichel zijn kritiek op een politieke maatregel wel hier uitte, maarniet in politieke middens. `Hij vindt het niet zijn rol om verder tegaan dan deze lezing. Ik ben het daar niet mee eens. Naar een No-belprijswinnaar wordt eerder geluisterd dan naar een andere we-tenschapper. Die houding schokte me. Ook verbaas ik me eroverdat hij geen snelle nucleaire uitstap wil, dat hij de kerncentralesniet wil sluiten eer er een alternatief is voor stabiele energiebevoor-rading,' reageert de jonge Franse geneeskundige Nad?ge Bourvis.`Bovendien vond ik zijn beeld vrij onvolledig. Zo bekeek hij nietheel de productieketen van zonnecellen.'Die kritiek werd door meer jongere deelnemers herhaald. `De on-middellijke productiekosten van fotovolta?sche zonnecellen kun-nen wel berekend worden, maar omdat de technieken nog vrij jongzijn is het nog niet mogelijk om hun gemiddelde levensduur vrijaccuraat te bepalen,' klonk het. `Zelfs wanneer er supergeleidendekabels op de markt zouden komen, zullen die waarschijnlijk tot operg lage temperaturen gekoeld moeten worden. Dat vergt ook ener-gie. Bovendien zouden die leidingen net zo kwetsbaar zijn als deoliepijpleidingen nu.'Denkpistes`Bijeenkomsten zoals deze zijn een once in a liftetime ervaring, zewerken vooral geestverruimend,' vindt Stanislas Goriely (ULB, Bel-gi?). `Mensen zoals Michel toveren hier geen mirakeloplossingenuit de hoed, maar ze reiken wel nieuwe denkpistes aan. Specifiekvoor mijn eigen onderzoek, over immunologie, kan ik hier niet zo-veel komen doen, wel om op een aantal andere domeinen weer opde hoogte te zijn. Ik merk hier dat in de ontwikkelde landen deaandacht voor het leefmilieu een vaste plaats heeft verworven in hetonderwijs. Dat zal vruchten afwerpen. Landen als India en Chinamoeten volgen, anders kunnen we het klimaatprobleem niet glo-baal aanpakken. Maar in de eerste plaats blijft het uitkijken naarwat de nieuwe regering van de Verenigde Staten zal doen.' ?Redacteur Koen Mortelmans reisde naar Lindau met de supersnelleICE-trein. Voor meer informatie hierover: www.db-nederland.nl, tel.0900-9296; www.treinreiswinkel.nl, tel. 071-5137008. Voor Belgi?:www.b-rail.be, tel. 02-528.28.28