38 Energie+ nr4 juli 2007Stadskoudebespaart tot driekwart energieDoor Henk Voerman foto nuonOm te voorzien in de toenemende vraag naar energievoor het koelen van kantoorgebouwen in AmsterdamZuidoost, heeft Nuon onderzoek gedaan naar de mo-gelijkheid van een duurzamer alternatief voor koeling:stadskoude. Bij de productie van stadskoude maakthet energiebedrijf gebruik van de lage temperatuurvan het water in de diepe lagen van de Ouderkerker-plas en Gaasperplas. Deze methode leidt volgensNuon tot een energiebesparing van ruim 75 procentten opzichte van normale koeling.Op de bodem van de plas wordt water in het stadskoude-systeem gezogen. Via de warmtewisselaar in de productie-locatie inBullewijk wordt de koude overgedragen op het Nuon-water van hetcentrale stadskoudesysteem. Vervolgens gaat het gebruikte water(iets opgewarmd) meteen terug naar de al warmere bovenlaag in deplas van herkomst. Het koude water gaat via ondergrondse buizennaar de gebruiker en koelt via warmtewisselaars de lucht in hetgebouw van de gebruiker. De watercircuits van koud aangevoerdwater en opgewarmd af te voeren water zijn door het gebruik vanwarmtewisselaars geheel van elkaar gescheiden.De bedrijven in Amsterdam Zuidoost hebben allemaal een eigenelektrisch koelsysteem. Deze systemen zijn ongeveer 20 jaar ouden zijn aan vervanging toe. Er is in Amsterdam Zuidoost dus eentoenemende vraag, ?n geschikt oppervlaktewater vlakbij. Idealeomstandigheden voor de introductie van stadskoeling. De koude-productiecentrale wordt in de buurt van de bron geplaatst. Er zijnweinig geschikte locaties in Amsterdam Zuidoost, bovendien magde centrale niet te ver van de plas staan vanwege pompverliezen ende kosten voor de aanleg van buizen. Op het diepste punt van deplasbodem komt een inlaatbox, een cilinder van ongeveer 4 meterhoog en met een diameter van 5 meter, die het koude water naarbinnen laat. De inlaatbox is voorzien van een zeef (mazen 2 bij 2centimeter) om vissen en voorwerpen te weren. Dicht bij de plaskomt een pompruimte.Milieu Effect RapportageOm meer inzicht te krijgen in de milieueffecten van stadskoudemaakt Nuon vrijwillig een Milieu Effect Rapportage (MER). In ditrapport staan de resultaten van een uitgebreid onderzoek naaralle mogelijke effecten voor het milieu van stadskoude in Amster-dam Zuidoost. In de MER zijn de volgende alternatieven onder-zocht:? Voorkeuralternatief (VA): stadskoude met gebruik van de Ouder-kerkerplas.? Variant op het voorkeursalternatief (VVA): stadskoude met be-hulp van de Gaasperplas.? Centrale koude-alternatief (CKA): centraal opgewekte koude zon-der gebruik van water uit een plas.? Meest milieuvriendelijke alternatief (MMA).Bij de effectbeoordeling is de volgende zevenpuntenschaal gehan-teerd:ScoreZeer Negatief effect / Sterke verslechtering - -Negatief effect / Verslechtering -Beperkt negatief effect 0/-Neutraal effect 0Beperkt positief effect 0/+Positief effect / Verbetering +Zeer positief effect ++In de volgende tabel worden de effectscores van de verschillendealternatieven samengevat. Na de tabel volgt een toelichting per mi-lieuaspect.AbsorptiekoelmachineAbsorptiekoelmachines worden in Nederland nog niet gebruikt voorgebouwenkoeling, maar al wel in Barcelona. Absorptiekoeling werktvia de verdamping van vloeistoffen onder invloed van warmte. Voorhet verdampen wordt geen compressor gebruikt, maar vloeistoffenzorgen voor de aandrijving van het koelcircuit. Meestal wordt daar-voor een sterke wateroplossing met lithiumbromide gebruikt, die inopen verbinding staat met de verdamper. De vrijkomende energiedrijft een pomp aan die de damp vacu?m trekt, waardoor condensa-tie optreedt. Daardoor komt koude vrij die toepasbaar is voor indu-stri?le koeling of een koudenet. Deze koelmachines zijn in staat omwater te koelen tot 4,5 graden Celsius. De grootste absorptiekoel-machine van Europa met een vermogen van 2400 kW staat in hetRotterdamse Dijkzicht Ziekenhuis. Deze wordt binnenkort in gebruikgenomen. De beperking van de CO2-uitstoot wordt geraamd op 466ton per jaar.nr 4 juli 2007 Energie+ 39Milieuaspect Referentie VA & VVA CKA MMAEnergie 0 ++ + ++Duurzaamheid (CO2-uitstoot) 0 ++ + ++Geluid 0 0/+ 0/+ 0/+Bodem en water 0 0/- 0 +Hulpstoffen/reststoffen 0 + + +Externe veiligheid 0 0 0 0/-Flora, fauna en ecologie 0 0/- 0 0/+Recreatie 0 0 0 +Energie en duurzaamheid: Met stadskoude kan 75 tot 80 procentenergiebesparing gerealiseerd worden. Dit betekent ook een afna-me van de CO2-uitstoot.Geluid: Door stadskoude daalt ook het geluidsbelast oppervlak alsgevolg van koelingsactiviteiten.Bodem en water: Verder leidt de koudewinning tot een beperkteafkoeling aan het oppervlaktewater gedurende de zomer en eenbeperkte opwarming in de winter. De van nature aanwezige laagtussen warm en koud water, de zogenaamde thermocline, zalgedurende het jaar naar beneden worden gedrukt. De lozing vannutri?ntenrijk koelwater, afkomstig van de bodem (inname-punt), leidt tot een stijging van het fosforgehalte aan het opper-vlak (uitlaatpunt). De waterstand in de plas verandert niet, ertreedt geen verontreiniging op en er worden geen stoffen aan hetwater toegevoegd. Het afvalwater uit de koudeproductiecentralewordt als huishoudelijk afvalwater op het gemeentelijk riool ge-loosd.Hulpstoffen en reststoffen: Stadskoude leidt tot een aanzienlijkevermindering van het gebruik van koelmiddelen. Daarnaast tredenminder lekverliezen op dan bij conventionele systemen.Externe veiligheid: Door stadskoude treden geen externe veilig-heidsrisico's op. Er wordt geen gebruik gemaakt van ammoniak alskoudemiddel.Flora, fauna en ecologie: Voornamelijk tijdens de aanlegfase kun-nen verstoringseffecten optreden. Tijdens de gebruiksfase is in be-perkte mate verzuring en thermische verontreiniging te verwach-ten.Recreatie: Tijdens de aanlegfase kan hinder ontstaan voor recrean-ten omdat een deel van de plas afgezet wordt. De blauwalgenproble-matiek is in de referentiesituatie al een probleem. Door stadskoudezal dit beperkt toenemen.Meest Milieuvriendelijke Alternatief (MMA)Het beschrijven van een MMA is een verplicht onderdeel van eenMER. Bij het totstandkomingsproces van het MMA stond de vol-gende vraag centraal: op welke wijze kan een kwaliteitsverbeteringin de Ouderkerkerplas bereikt worden? Deze maatregelen wordenin het MER mitigerende en compenserende maatregelen genoemd.In het MMA zijn de volgende mitigerende maatregelen opgeno-men:? Verhoging van het zuurstofgehalte op de bodem van de plas.? Binden van fosfaat in de plas door toevoeging van een P-binder.De maatregelen hebben een positief effect op de aspecten `bodem& water', `flora, fauna en ecologie' en `recreatie'. De maatregelenzorgen ervoor dat de kwaliteit van het oppervlaktewater verbetertwaardoor de kans op blauwalgvorming vermindert. Alleen op hetaspect `externe veiligheid' scoort het MMA negatief. Dit komtdoordat voor dit alternatief er in de koudeproductiecentrale zui-ver zuurstof moet worden opgeslagen.Geen doel op zichHet maken van de milieueffect rapportage heeft duidelijk gemaaktwat de effecten voor het milieu zijn. De kennis die er nu is bij Nuonover dit onderwerp kan ook weer in toekomstige situaties van nutzijn. Het maken van een MER is niet het doel op zich. Daarna volgter nog een periode waarin inspraak mogelijk is en uiteindelijk volgter dan een besluit over de koudewinning. Nuon verwacht dat be-sluit eind 2007. ?EnergieverbruikNederland telt drie verschillende systemen voor koeling vangebouwen. Het energieverbruik en daarmee de CO2 uitstoot isper type systeem zeer verschillend.? De traditionele airco. Bij een koudevraag van 1250 MWh eneen warmtevraag van 1440 MWh op jaarbasis, is in dit geval297.000 kubieke meter aardgas nodig. Dat leidt tot een emis-sie van 553 ton CO2.? De warmtepomp en de aquifer, waarmee warmte en koudebeurtelings worden opgeslagen in waterhoudende zandla-gen. Bij een gelijke koude- en warmtevraag is de totaal beno-digde hoeveelheid aardgas op jaarbasis 180.000 kubieke me-ter. Die leidt tot een CO2-emissie van 324 ton.? Het koudenet in Amsterdam heeft bij een gelijke vraag eentotale brandstofbehoefte van jaarlijks 119.000 ton aardgas.Die leidt tot de uitstoot van jaarlijks 214 ton CO2, een ver-mindering van meer dan zestig procent ten opzichte van detraditionele airco.