brandstofnr5 sept 2007 Energie+ 11ExportkansenDe Nederlandse elektriciteits-productie groeit de komendejaren fors. Dit biedt goede ex-portkansen, meldt TenneTTSO in het Rapport Monitoringleveringszekerheid 2006-2014.Nu staat 20 GW opgesteld, toten met 2014 is 13 GW nieuw-bouw opgegeven, waarvan 7GW v??r 2011. Hierdoor ont-staat in 2011 een exportpoten-tieel van 3,7 GW. Ook alsslechts een kwart van de voor-genomen plannen wordt gere-aliseerd, blijft de leveringsze-kerheid op peil, aldus TenneT.Naast productie-uitbreidingdragen ook betere transport-mogelijkheden hieraan bij. Zowerkt TenneT aan uitbreidingvan het landelijke net en ko-men er nieuwe interconnecto-ren naar Noorwegen, Enge-land en Duitsland. Daarnaastkomen er maatregelen om debestaande transportcapaciteitbeter te benutten. Zo is in juni2007 een Memorandum of Un-derstanding getekend door deBenelux, Duitsland en Frank-rijk, samen het Europese Pen-talateral Energy Forum. Zijwillen uiterlijk begin 2009 eenmarktkoppeling realiserentussen de Duitse markt en hethuidige gekoppelde gebied(Nederland, Belgi? en Frank-rijk). Zie ook het interview metTenneT-directeur Ben Voor-horst in Energie+ mei 2007,pagina 18-21.Wankeleemissiehandelkan kolen nietbedwingenDe bouwplannen voor nieuwe ko-lencentrales van Electrabel, Nuon,E.ON, RWE en Essent doen veelstof opwaaien. Op berichten over(succesvolle) vergunningaanvra-gen kwamen direct verontwaar-digde reacties van burgers, milieu-beweging en een deel van de poli-tiek. Zij vinden deze ontwikkelingonbegrijpelijk nu Nederland en Eu-ropa zich hebben gecommitteerdaan stevige klimaatdoelstellingen.Minister Cramer vestigt haar hoopop de emissiehandel, maar de twij-fels over de kracht van dit instru-ment nemen toe.Volgens minister Cramer beslist hetkabinet niet zelf over de bouw van nieuwecentrales. Dat doen de energiebedrijven. Hetkabinet kan bij de vergunningsverleninggeen directe eisen stellen aan de CO2-emis-sie, dat mag niet volgens de Europese emis-siehandelsrichtlijn. `Ik zie geen mogelijkhe-den om de komst van nieuwe centrales tegente houden en mis dan ook elke realiteitszinbij sommige kamerleden. Ik heb het idee dathet dilemma waar we echt voor staan, struc-tureel wordt genegeerd. We kunnen niet al-leen verder met duurzame energie. We heb-ben energie uit kolen en aardgas heel hardnodig,' aldus Cramer. Omdat het kabinetkernenergie van de hand wijst, moet er eenkeuze worden gemaakt tussen kolen en gas.Met het oog op voorzieningszekerheid moetNederland niet alleen op aardgas inzetten,vindt de minister.EmissieruimteCramer benadrukt dat moderne centralesgemiddeld 10 procent zuiniger zijn dan be-staande centrales. `En veel belangrijker: cen-trales zijn nu al verplicht mee te doen aanhet Europese emissiehandelssysteem voorCO2. Na 2012 zal op de emissieruimte voorde centrales flink worden gekort. Dat dwingtenergie-exploitanten om maatregelen te tref-fen die leiden tot minder CO2-uitstoot, zoalsde inzet van biomassa en het afvangen enopslaan van CO2 (Carbon Capture andStorage ? CCS) in lege aardgasvelden. Bij devergunningverlening voor nieuwe kolencen-trales geldt nu al de eis dat nieuwe centralesgeschikt worden gemaakt om in de toekomstCO2 te kunnen afvangen. Ik wil in Europaafspreken deze CCS-techniek te verplichten.Nieuwe kolencentrales zullen dan geen CO2meer uitstoten.' ?12 Energie+ nr5 sept 2007brandstofLiever modernecentrale danvuile importHet gebruik van elektriciteit in Nederland kent de vol-gende onderverdeling: 15 procent halen we uit het bui-tenland, 17 procent wekken we op met kolen, 58 pro-cent met aardgas en 10 procent via overige bronnen(duurzame energie, kernenergie, etc.). De ge?mpor-teerde elektriciteit is afkomstig van kernenergie ofvan zeer vervuilende bruinkoolcentrales. `Ik prefereernieuwe kolencentrales die tot de schoonste in Europabehoren boven deze import,' vindt minister Cramer.Ze vervolgt: `Daar komt nog bij dat onze afhankelijkheidvan andere landen afneemt. De nieuwe kolencentrales zullen deelsook oude vervangen. Ik verwacht dat de oudste van de bestaandekolengestookte centrales op termijn gaan sluiten. Het kabinet wildaarover op korte termijn afspraken maken met de exploitanten.'Cramer verwijst hiermee naar collega Maria van der Hoeven (EZ)die bij de energiebedrijven aandringt op sluiting van de oude, min-der effici?nte kolencentrales. De Tweede Kamer vraagt zich echteraf of de regering zoiets wel kan afdwingen in een geliberaliseerdeenergiemarkt. SP'er Paulus Janssen: `Juist die oude kolencentraleszijn de goedkoopste centrales van Nederland. Heeft de ministerenig pressiemiddel?' Cramer: `Juridisch kunnen we sluiting vanoude kolencentrales niet afdwingen. Maar we kunnen wel afspra-ken maken die dusdanig hard zijn dat bedrijven er niet vlotjes aanvoorbij gaan. Die onderhandelingen zijn nu gaande.'Cramer vervolgt: `Het mag duidelijk zijn dat ik zelf liever geennieuwe kolencentrales zie in ons land. Maar helaas kunnen weonze energiebehoefte nog niet invullen met alleen duurzame bron-nen. We moeten nog flink wat jaren gebruik maken van fossielebrandstoffen. Wat ik natuurlijk wel doe, is strenge milieu-eisenstellen aan nieuw te bouwen centrales. Ze moeten tot de schoonsteen zuinigste van Europa behoren. Want wat er ook gebeurt, diedoelstelling van 30 procent CO2-reductie mag en zal niet vervlie-gen.' ?Biomassa bijstoken; `Kolen zijn kolen'nr5 sept 2007 Energie+ 13CO2-uitstoot groeitmet 19 megaton`De vijf nieuwe kolencentrales en een gascentralegaan samen 28 megaton CO2 per jaar uitstoten,' con-stateert Mirjam de Rijk, algemeen directeur van Na-tuur & Milieu. `Daarvan kan slechts 9 ton in 2020 on-dergronds worden opgeslagen. De CO2-uitstoot inNederland groeit hierdoor met 19 megaton. Dat komtovereen met de uitstoot van alle auto's en vrachtwa-gens in Nederland.'De Rijk vervolgt: `Het Kabinet wijst het nieuwe CO2-handelssy-steem aan als oplossing om haar doelen toch te halen. Ze verwachtdat de eigenaren van de nieuwe centrales rekening houden met dehogere CO2-prijs die door het nieuwe handelssysteem zal ontstaan.Dit werkt alleen als de emissieplafonds laag genoeg zijn. Door deenorme toename van CO2-uitstoot wordt dat voor het Kabinet vrij-wel onmogelijk. Andere economische sectoren zullen hun CO2-uit-stoot dan zo fors moeten terugbrengen dat zij grote pressie op depolitiek zullen uitoefenen om meer CO2-rechten uit te delen. Indeze op hol geslagen trein kunnen de ministers de noodrem nietmeer vinden. De juiste instrumenten om de CO2-doelstellingen tehalen, ontbreken. Het Kabinet moet nu al aangeven welke maatre-gelen het gaat nemen als het handelssysteem faalt.'Greenpeace is ervan overtuigd dat minister Cramer de kolencentra-les eenvoudig kan tegenhouden door het instellen van een interim-wet voor nieuwe elektriciteitscentrales. Joris den Blanken, campag-neleider klimaat en energie: `Door de uitstoot van een kolencentraleboven het niveau van een effici?nte gascentrale wettelijk onmoge-lijk te maken of flink te belasten, wordt de bouw van kolencentralesonhaalbaar.'Kolen verdringt windDuurzame elektriciteit moet voorrang krijgen bij de toegang tot hetnet. Dat uitgangspunt is opgenomen in Europese regelgeving. De Ne-derlandse Wind Energie Associatie (NWEA) heeft per brief (3 septem-ber) de Minister van EZ daarop gewezen: `In Noord-Nederland drei-gen duurzame energie-initiatieven geen doorgang te vinden. Ondermeer door de aanvragen voor nieuwe kolencentrales in de Eemsha-ven, is een tekort ontstaan in de transportcapaciteit van elektriciteit inhet hoogspanningsnet boven Zwolle. Duurzame energieprojectenzijn in de `wacht' gezet. Volgens de Europese richtlijnen 2001/77/EGen 2003/54/EG kunnen lidstaten voorrang verlenen aan elektriciteituit hernieuwbare energiebronnen. Het kabinet streeft naar een ver-dubbeling van windenergie op land tot 2011; ook om dat doel te berei-ken zal de toegang tot het elektriciteitsnet gegarandeerd moeten zijn.'EZ kan de Europese regelgeving ook goed gebruiken als antwoord opeen verzoek uit de Tweede Kamer (aangehouden motie SP-kamerlidPaulus Jansen) om het uitgangspunt dat duurzame energie altijdvoorrang krijgt in wetgeving vast te leggen, vindt de NWEA. ?Nieuwbouwplannen kolencentrales in Nederland (allemaal `capture ready')RWE Electrabel Nuon Essent E.ONLocatie Eemshaven Maasvlakte Eemshaven Geertruidenberg MaasvlakteVermogen: MW's enrendement1.600 MW (46%) 800 MW (46%) 1.200 MW (44,1 tot 46% voor het deelkolen/biomassavergassing; 55% voorhet aardgasdeel)800 ? 1.100 MW (46%) 1.070 MW netto (46%)Welke fasevoorbereiding nu?Wachten op vergun-ningNa zomer investeringsbesluit, naoverleg met aandeelhoudersOpmaken MER in najaar 2007 Engineering in volle gang, MER goedge-keurd. Nu wachten op milieuvergunningen.Wanneer kan bouwstarten?2008 Medio 2008 Bij positief investeringsbesluit in20082008 Begin 2008Wanneer operationeel? 2012 - 2013 2011 ? 2012 2011 2013 2012Ook biomassabijstoken? En zo ja,tot hoeveel procent?Poederkool-centrale metbiomassa-bijstookBijstook van bio-massa (hout) moge-lijk tot 50%multifuel met kolenvergassing (zoalsin Buggenum). Meestook biomassatot 50%. Ook gas. Bij 50% biomassa +CCS: CO2-uitstootreductie 80%Schone biomassa tot 30% Verwachte biomassa-bijstook: maximaal20%Waarom kolencentraleen niet bijvoorbeeldeen gascentrale ofkolenvergassing?Kolen komen uit meerstabiele landen dangas en kennen andereprijsdynamiek.Kolenvergassing met biomassa engas: Nuon streeft naar optimalebalans betrouwbaarheid-duurzaam-heid-betaalbaarheid.Steenkool is ruim voorradig instabiele regio's. Prijs is stabiel enonafhankelijk van olieprijs.Kolen ruim voorradig in stabiele landen.Nieuwe centrale: 20% hoger rendement,20% minder schadelijke uitstoot. Optermijn vervangen deze de oudere typescentrales.Eventuelebijzonderheden?Kustlocatie:efficiency cen-trale 1% hogerKolenvergassing zoals door Nuonreeds rendabel toegepast in Bug-genum is uniek in Europa.Essent kan geen harde gegevensverstrekken. Deze data uit diversemedia zijn onder voorbehoud.14 Energie+ nr5 sept 2007brandstofDoor Catrinus Jepma, hlr. Energie en Duurzaamheid (RUG), wetensch. directeur Energy Delta Research Center RUGGroot dilemmaniet onmogelijkHet lijkt inderdaad niet eenvoudig om aan de ene kanthet doel `30 procent emissiereductie in 2020' te han-teren en aan de andere kant vier of vijf nieuwe kolen-centrales in ons land te moeten toelaten. Het vereni-gen van beide ontwikkelingen vormt een groot dilem-ma, doch lijkt niet geheel onmogelijk. Echter m.i.slechts, wanneer enkele strakke beleidsbeslissingentijdig worden genomen en aangekondigd.Aan die laatste voorwaarde is nog niet voldaan, zodat dezorgen hieromtrent voorlopig terecht zijn. In feite zitten er nog driezwakke plekken in het flankerende beleidspakket, die elk voor zichbepalend zijn voor de vraag of het genoemde dilemma oplosbaar is.In de eerste plaats betreft dat de precieze invulling van de getallen.Stel, men wil dat de uitstoot van de geplande nieuwe kolencentralesniet boven die van de meest effici?nte gasgestookte centrales uit-komt. Dan valt dat te bereiken door:1. hogere effici?ntie van de centrales zelf t.o.v. eerdere versies;2.bijstoken van biomassa;3. effici?ntere benutting van vrijkomende warmte;4.afvang en opslag van CO2 (CCS).Het potentieel van elk van deze opties is technisch en/of econo-misch begrensd. Zolang die grenzen per geval niet duidelijk zijn,blijft ook onduidelijk hoeveel van de emissietoename bijvoorbeeldvia CCS zou moeten worden opgelost (waar de door De Rijk ge-noemde begrenzing van 9 megaton in 2020 op gebaseerd is, is on-duidelijk; in beginsel bestaat er geen reden tot een dergelijke veron-derstelling). Voor de discussie is het van groot belang meer inzichtte krijgen in de orde van grootte van de vier genoemde effecten, alis het maar om te voorkomen dat onduidelijkheid er toe zou leidendat sluipenderwijs de emissiereductielast voor de nieuwe centralesnaar de rest van de economie wordt overgeheveld.Fiscale prikkelsIn de tweede plaats betreft dat de prikkels die moeten leiden tot ef-fectieve CCS-ontwikkeling tussen nu en 2020. De minister ver-wijst daartoe naar opname van CCS in een strikter wordend Euro-pees emissiehandelssysteem, maar gaat voorbij aan het feit datgeen enkel emissiehandelssysteem er tot dusverre in is geslaagdeen redelijk stabiel en voorspelbaar prijssignaal te generen. Ook hetEuropese systeem niet, waar creditprijzen tot dusverre om diverseredenen ook zeer volatiel en inmiddels zeer laag zijn gebleken. Nie-mand kan met enige zekerheid voorspellen op welke niveaus deEuropese creditprijzen zich de komende decennia gaan bewegenen dus niet of de investeerders, die toch al te maken hebben metCCS kostenonzekerheid zolang de technologie nog in ontwikkelingis, spontaan bereid zijn de extra kosten in verband met capture inhun investeringsplannen op te nemen. Deze onzekerheid is bepa-lend voor de vraag of het bovengenoemde dilemma oplosbaar is.Vandaar dat het beter zou zijn wanneer eens beleidsmatig zou wor-den nagedacht over de vraag of het voor een marktconforme ont-wikkeling van CCS niet beter is te denken aan prikkels die nietmank gaan aan volatiliteit en onvoorspelbaarheid. Bijvoorbeeld(aanvullende) fiscale prikkels, zoals in Noorwegen wordt uitgepro-beerd. Nederland zou dat best eens op Europees niveau kunnenaankaarten, al is het maar om het uiteindelijk moeten teruggrijpenop niet-marktconforme verplichtingen trachten te voorkomen.InfrastructuurIn de derde plaats omdat men wat CCS betreft wel erg lijkt te ver-trouwen op een verplichting voor nieuwe centrales om `captureready' te worden opgeleverd. Het begrip `capture ready' zegt eigen-lijk weinig. Niet alleen doordat er nog geen enkel zicht is op eeninternationaal erkende definitie, maar ook doordat het voor het kli-maat geen enkele zin heeft centrales `capture ready' te maken als erniet werkelijk wordt afgevangen en als bovendien de afgevangenCO2 vervolgens niet werkelijk wordt getransporteerd en opgesla-gen. Dit laatste vereist echter de aanleg van infrastructuur om hetgas van de centrales naar de putten te vervoeren en de beschikbaar-heid van opslagcapaciteit. Als de overheid investeerders uiteindelijkverantwoordelijk stelt voor de afvangkosten, kun-nen investeerders de over-heid verantwoorde-lijk stellen ervoor tezorgen dat de ver-eisteinfrastructuurvoor transport enopslag tijdig (dusruim voor 2020)beschikbaar is.Over dat laatste zijntot dusverre noggeen duidelijke be-leidsuitspraken ge-daan terwijl het welom een crucialeschakel in het be-leidspakket gaat. ?nr5 sept 2007 Energie+ 15Reacties van lezers zijnvanzelfsprekend welkom.Stuur ze o.v.v. 'ReactieBrandstof' naar:Uitgeverij ?neasPostbus 1015280 AC Boxtelenergieplus@aeneas.nlDe redactie heeft de vrijheidom reacties (of delendaaruit) te publiceren alsingezonden stuk.Presenteerkolencentralesde echte rekeningENECO vindtdat veel minderingezet moetworden opnieuwbouwvan kolencen-trales. Het Rot-terdamse ener-giebedrijf, dathaar pijlen richtop elektrici-teitsproductiemet gas enwind, ziet datop dit momentmilieukostennauwelijksworden verre-kend in de pro-ductiekostenvoor elektrici-teit. `Hierdoorzijn de markt-kansen tussen`schone' en`vuile' technie-ken ongelijk.Voor veel ener-giebedrijven ishet daaromnog te aantrek-kelijk om tekiezen voor eennieuwe kolen-centrale,' ver-telt ENECO-woorvoerderCor de Ruijter.Op de lange termijn zal de samenleving hiervoor derekening betalen, vreest ENECO. Daarom wil zij dat deoverheid het principe `de vervuiler betaalt' zo snel mo-gelijk in de praktijk brengt en daarmee kolenstroom-producenten de echte rekening presenteert. Zo ont-staan gelijke marktkansen voor schone, effici?nte enduurzame energievormen.Zero Emission Power PlantENECO participeert bewust in de firma die een ZeroEmission Power Plant (ZEPP) in Drachten wil bouwen.Deze centrale gebruikt het restant gas uit een verlatengasveld, dat met de uit het productieproces gevangenCO2 wordt opgepompt. De CO2 wordt in het veld opge-slagen. `Daardoor kan deze centrale volledig CO2-neu-traal werken. Bij een vermogen van 50 MW elektrischscheelt dit al de uitstoot van 300.000 ton CO2,' verteltDe Ruijter. Bij de gasgestookte 840 MW ENECOGENcentrale, die ENECO in de Europoort wil bouwen,wordt gestudeerd op (cryogene) CO2-afvang, met koudeuit de naastgelegen LNG-terminal.`ENECO kiest bewust voor gascentrales, zo mogelijkmet CO2-afvang. Deze centrales zijn bij uitstek geschiktom in combinatie met windturbines te functioneren.Gaan de windturbines minder produceren door veran-dering in het windaanbod, dan kan dat met gascentra-les opgevangen worden. Kolencentrales kunnen datniet en zijn daarom niet het middel om naar een duur-zamere toekomst te gaan.'De Ruijter vervolgt: `In de transitie naar een duurzameenergievoorziening zullen we nog tientallen jaren ver-standig gebruik moeten blijven maken van bestaandefossiele energiebronnen. ENECO vindt aardgas deschoonste en effici?ntste transitiebrandstof. Er is de ko-mende 30 jaar nog voldoende gas beschikbaar in Ne-derland, Europa en zeker nog elders in de wereld (Alge-rije, Midden-Oosten, Australi?). Via LNG kunnen Ne-derland en Europa de afhankelijkheid goed spreiden enis het gebruik van aardgas niet politiek gevoeliger danhet gebruik van kolen. Bovendien moeten we er allesaan doen om uiteindelijk onze afhankelijkheid van fos-siele energie te verminderen. Die koers heeft dit kabi-net inmiddels duidelijk ingezet.'Harde normENECO vindt dat het kabinet daadkracht moet tonen eniets moet doen tegen de financi?le bevoordeling van ko-lencentrales. De minister van VROM kan volgens DeRuijter een aantal instrumenten snel inzetten: `Zij kannieuwe kolencentrales een harde norm opleggen van375 g/kWh voor CO2-uitstoot op basis van de modern-ste gasgestookte centrale. Of dezelfde hoeveelheid CO2-emissierechten toekennen aan zowel een gas- als kolen-centrale. Nederland moet ondertussen in Europeesverband pleiten voor een Europees emissiehandelssy-steem met een snel dalende hoeveelheid gratis CO2-certificaten of een volledige veiling van CO2-emissie-rechten. Door kolenstroomproducenten de echte reke-ning te presenteren, ontstaan gelijke marktkansen voorschone, effici?nte en duurzame energietoepassingen.Hierdoor zullen energiebesparing en hernieuwbareenergie in snel tempo een volwaardige plaats krijgen inonze energiehuishouding.' ?Emissiehandel wankel instrument16 Energie+ nr5 sept 2007brandstofPijlen richten opdiverse bronnen`Het kabinet is genoodzaaktzijn pijlen te richten op diverseenergiebronnen om te voor-zien in de Nederlandse ener-giebehoefte. `Zelfvoorzienendzijn' is hierbij een belangrijkuitgangspunt. Een gedachtedie wij ondersteunen,' rea-geert de Vereniging Afvalbe-drijven.De Vereniging Afvalbedrijven hoopt dat het kabinet ook oog heeft voor debijdrage die het benutten van elektriciteit en warmte uit afvalstoffen kan leveren. De afval-sector vindt dat zij een belangrijke bijdrage kan leveren aan de doelstellingen van het kabi-net om in 2020 twintig procent van alle Nederlandse energie uit duurzame bronnen op tewekken. `Op dit moment draagt energie uit afval zo'n twintig procent bij aan de duurzameenergieproductie in Nederland. Dat is een substanti?le hoeveelheid die de komende jarenuitgebouwd kan worden. De afvalsector investeert in een duurzame toekomst en realiseertmet de bouw van nieuwe verbrandingscapaciteit en biomassa-energiecentrales een maxi-male productie van energie uit afval,' aldus de vereniging.Zij vervolgt: `Met de elektriciteit en warmte uit het verbranden van afval, biomassa, slib enspecifiek ziekenhuisafval, vergisting van groenafval en de benutting van stortgas, wordtbespaard op het gebruik van fossiele brandstoffen en wordt de uitstoot van CO2 beperkt. In2020 kan op deze manier ruim vier miljoen ton CO2-emissie afkomstig van fossiele brand-stoffen worden vermeden en wordt ruim 30 PJ aan duurzame energie geleverd door de af-valsector. Deze prestaties zijn alleen mogelijk als bedrijfsleven en overheid samen optredenom investeringen mogelijk te maken. Het onrendabel zijn van deze investeringen in dehuidige markt, maakt aanvullende middelen afkomstig van de nieuwe regeling Stimule-ring Duurzame Energie (voorheen: MEP) noodzakelijk. De afvalsector rekent op steun vande overheid om maatschappij en klimaat nog beter van dienst te zijn. Hiermee wordt deduurzame energieleveringszekerheid vergroot.' ?Vuile import houd je niet zomaar tegen.nr5 sept 2007 Energie+ 17SlotsomReacties van lezers zijnvanzelfsprekend welkom.Stuur ze o.v.v. 'ReactieBrandstof' naar:Uitgeverij ?neasPostbus 1015280 AC Boxtelenergieplus@aeneas.nlDe redactie heeft de vrijheidom reacties (of delendaaruit) te publiceren alsingezonden stuk.Terugkijkend op alle visies, meningen en stellingen in dezebrandstof, trekt de redactie van Energie+ de volgendeconclusies.Het is onbegrijpelijk dat een kabinet dat de klimaat-problemen wil aanpakken de plannen voor vijf nieuwekolencentrales geen duimbreed in de weg legt. Vijf ko-lencentrales betekenen in ??n klap 10 procent extraCO2-uitstoot in Nederland, terwijl het kabinet die uit-stoot juist met 30 procent wilde verlagen.Overigens is niet alleen de CO2-uitstoot van kolencentra-les een probleem. Ze zijn tevens een belangrijke bron van luchtver-ontreiniging in de vorm van de emissies van NOx, fijnstof en SO2.In grote delen van de Randstad en in binnensteden buiten de Rand-stad worden op dit moment de Europese fijnstofnormen niet ge-haald. De kolencentrales maken dat probleem nog groter.`Liever een moderne kolencentrale dan vuile import,' zegt ministerCramer. Als dat de deal was, zou daar wat voor te zeggen zijn. Maarzo werkt het niet. Onder Paars en de kabinetten Balkenende is deelektriciteitsmarkt geliberaliseerd. (Groot)verbruikers maken zelfuit bij wie ze inkopen. Een veel waarschijnlijker scenario is dan ook? Alleen doelen stellen voor 2020 is onvoldoende. De route naar de doelen en de alternatieveroutes horen daarbij. Anders worden het luchtkastelen gebouwd op drijfzand.? De milieukosten worden niet of nauwelijks verrekend in de productiekosten van elektriciteit.? Het voorspellen van de toekomstige CO2-prijs vergt een goed werkende glazen bol. Tot nutoe geeft geen enkel systeem een stabiel en voorspelbaar prijssignaal.? Ieder voordeel heeft zijn nadeel. De ligging aan zee en uitbreiding van de interconnectorenmaakt bouwen van kolencentrales aantrekkelijk. En kolencentrales geven meer CO2 maarook grotere voorzieningszekerheid.? `Capture ready' zegt niets over het `ready' zijn van transport en opslag. Wie daarvoor zorgtblijft onduidelijk. De trein is klaar maar de rails ontbreken.? Kolencentrales kunnen meer verbranden dan kolen.? Moderne gebouwen kun je effici?nt verwarmen met elektriciteit (warmtepompen). De voor-zieningszekerheid van elektriciteit wordt door het bouwen kolencentrales in de toekomstgroter dan van gas. De vraag naar elektriciteit zal ook daardoor verder toenemen en de vraagnaar gas afnemen.? Energie uit afval draagt bij aan het volume duurzame energie en verdient daarom, net als an-dere vormen van duurzame energie, ondersteuning.? Verlenging van de levensduur van oude kolencentrales kan economisch aantrekkelijk zijn.Het kabinet wil afspraken maken met producenten, maar in de vrije markt geldt: voor wathoort wat.Door Paulus Jansen, woordvoerder energie/klimaat SP Tweede-Kamerfractie`Kolen' drukt`duurzaam' uit marktdat de capaciteit van de nieuwe kolencentrales niet gecompenseerdwordt door minder import van bruinkool- en atoomstroom, maardat zij duurzamere vormen van elektriciteitsproductie in Neder-land uit de markt zal drukken.Hetzelfde geldt voor het argument dat een nieuwe kolencentraleeen 10 procent hoger rendement heeft dan een oude centrale. Als jeeen oude door een nieuwe centrale vervangt, worden de CO2-emis-sies per saldo lager. Maar dat gaat alleen op als er ??n-op-??n oudekolencapaciteit uit de markt wordt gehaald ten gunste van moder-ne. In de huidige plannen is er vooral sprake van extra kolencapaci-teit, niet van vervanging. Dan gaat deze redenering niet op.De laatste troef die het kabinet speelt om het spelletje kolenpoker tewinnen is de belofte dat er alleen kolencentrales gebouwd worden dievoorbereid zijn op CO2-opslag (CCS). Minister Cramer wil in Euro-pees verband afspreken kolencentrales te verplichten tot CCS. Dat ismooi, maar dan ligt het voor de hand om pas bouwvergunningen uitte delen wanneer deze verplichting waterdicht geregeld is. Hetzelfdegeldt voor het verplicht nuttig gebruik van restwarmte. ?