nr4 augustus 2006 Energie+ 39De ontwerpers Stefan Witteman (MVRDV),Pieter Bannenberg (NL Architects), Paul vanBeek (Paul van Beek Landschappen BNT), TonMatton (MattonOffice) en beeldend kunste-naar Hans van Houwelingen presenteerdenop 21 juni ieder hun visie. De deskundigenLon Sch?ne (landschapsarchitect), Mirjam deRijk (voorzitter Stichting Natuur en Milieu) enfilosofe Martijntje Smits (TU Eindhoven) ga-ven een reactie. Smits:`Windmolens vormennieuwe elementen in een cultuurlandschap.Het zijn technologische monsters waar we opverschillende manieren mee om kunnengaan. Je kunt ze uitbannen of radicaal omar-men, maar dat zijn op de lange duur geenopties. Beter is om te kiezen voor`pragmatischassimileren'(de turbine zelf aanpassen) en`ritualistisch bezweren', aanpassing van debetekenis van de turbine, de manier waaroper over gesproken wordt.'Restaurant of kantoorBannenberg zocht de integratie in het spelmet perspectief en vormen. Hij zette windmo-lens op allerlei manieren dicht bij elkaar. Ookcre?erde hij 'stammen'met wel zeven turbinesen grote parken met molens van verschil-lende hoogte die samen een elektrisch berg-landschap vormen.Van Houwelingen schetste molens pal achterde Amsterdamse kantoortorens en vond daar-mee gehoor bij Van Beek:`De nieuwste mo-lens van wel honderd meter tot de as draaienrustig en maken steeds minder geluid. Op degrond zijn de schakelkastjes en transformator-huisjes keurig weggewerkt. Er past een res-taurant in, of een kantoor.'Volgens Van Beekvolstaan vijf van die supermolens om allehuishoudens in een gemeente als Goes(37.000 inwoners) van stroom te voorzien. Hijsitueerde ze in de weilanden ten noorden vanGoes waardoor ze als het ware de stadspoortvormden, en paste het landschap aan metkoolzaadvelden en snelgroeiende populieren-bossen voor biobrandstof. Het is voor sommi-gen een lastige boodschap dat het landschapverandert, erkende Van Beek.`Maar feitelijkdoen we al eeuwen niet anders. Heel Neder-land hebben we zelf gevormd. We wonen ineen park, een paradijs onderhand. Daarinkunnen we ook windmolens een weloverwo-gen plaats geven.'Uitbannen, omhelzen ofaanpassenHet viel Dirk Sijmons op dat de in totaal 1.700opgestelde turbines in Nederland in 10 pro-cent van de huishoudelijke vraag naar elektri-citeit voorzien.`Met 1.500 nieuwe turbineserbij zou nu de gehele huishoudelijke vraaggedekt kunnen worden,'illustreerde hij desnelle ontwikkelingen. Sijmons zag de strate-gie?n van Smits om met dergelijke nieuwetechnologie?n om te gaan terug in de gepre-senteerde visies. De heiligverklaring in decreaties van Van Beek, met turbines die deidentiteit van de stad versterken ?n destroomvoorziening voor hun stad leveren. Deuitbanning in het voorstel van MVRDV vooreen gigantisch Europees windpark op deDoggersbank midden in de Noordzee met inhet midden een eiland met vakantiehuizen;het windpark levert alle benodigde elektrici-teit voor Nederland.Groter en steeds meerWindenergie is in volle ontwikkeling. Deturbines worden steeds groter en hetaantal blijft toenemen. Kortom, het isniet langer de vraag of er windturbinesgaan komen, maar hoe en waar. Tot nutoe werd vaak gedacht in technischetermen van`landschappelijke inpassing'.Deze benadering is achterhaald. Hetgaat nu meer om de vragen: welke bete-kenis kunnen turbines geven aan hetNederlandse landschap? Is een land-schappelijke revolutie denkbaar zoals inde Gouden Eeuw, toen de poldergema-len en graanmolens massaal verrezen?Dragen moderne turbines bij aan eenbeeld van`vooruitgang en dynamiek'ofvan`milieubewustzijn en daadkracht'? Ofwacht de windturbines uiteindelijk het-zelfde lot als hoogspanningsmasten enworden ze slechts geaccepteerd als`noodzakelijk kwaad'? Atelier Rijksbouw-meester en SenterNovem zoeken samende antwoorden.Windturbines: deel van het landschapIn opdracht van het Atelier Rijksbouwmeester en SenterNovem pre-senteerden vijf ontwerpers hun visie op de komende generatie wind-turbines in het Nederlandse landschap. Daarbij komt naast de ruim-telijke kant ook de betekenisverlening aan bod. Rijksadviseur voorhet Landschap Dirk Sijmons gebruikt deze visies voor zijn eindadviesaan SenterNovem dat in september klaar moet zijn.