8 Energie+ nr4 juli 2007Op de voorgrond hetkabellegschipPontramaris,daarachter de EB32.Links het OffshoreHigh Voltage Station(OHVS).8 Energie+ nr5 sept 2007Offshore windpark verbonden met elektriciteitsnetDoor Eize de Vries Foto Van Oord OffshoreZeebodem`omarmt'Q7-kabelsBegin juni begon VanOord Offshore (VOO)met twee kabellegsche-pen de exportkabel vooroffshore windpark Q7 teinstalleren. Een anderschip werd tegelijkertijdingezet voor het stortenvan stenen rondom dezestig fundaties omerosie te voorkomen, derock-fill scour protection.Q7 is trendsettend, om-dat het zowel buiten de12-mijls zone als op zo'n27 kilometer van de kustin 19 tot 24 meter diepwater wordt gebouwd.Op een ruwe zeedagmidden juni bezochtredacteur Eize de Vriessamen met VOO opera-tions manager Hidde deBoer beide kabellegsche-pen, op zoek naarbijzonderheden.nr 4 juli 2007 Energie+ 9nr 5 sep 2007 Energie+ 9Werken op de Noordzee is per definitie complex en wanneerde golven te hoog zijn, wat dit jaar tot nu toe veelvuldig voorkwam,kan niet worden gewerkt. Dat betekent voor de bemanningen wach-ten op beter weer, soms zelfs in de veilige beschutting van de IJmui-dense haven. Zijn de zeecondities goed dan is het een voortdurendkomen en gaan van allerlei vaartuigen rond de kabellegschepen,die met name mensen en/of spullen komen halen of brengen. Ookzijn hulpvaartuigen paraat voor het inbrengen en uitbrengen vanankers. Het pendelen van personeel tussen schepen en vooral hetsnel en op het juiste moment overstappen op zee bij ruw weer vergteen zekere behendigheid en is nooit geheel zonder gevaar. Onzedag op de Noordzee begon 's morgens in de haven van IJmuidenmet een boottocht in een Windcat. Dit is een snelle overdekte twee-motorige aluminium catamaran voor personeelsvervoer, die detocht naar Q7 in ongeveer een uur aflegt. Tijdens de heenweg wer-den we gepasseerd door nog snellere onderhoudsscheepjes die om-huld door een wolk van opspattend zeewater onderhoudstechnicinaar het andere Nederlandse offshore windpark Egmond aan Zeebrachten.AanlandingDe meest toegepaste aanlandingmethode voor kleine schepen diemensen en/of goederen transporteren is dat ze met de boeg tegentwee speciaal hiervoor gefabriceerde verticaal geplaatste stalenpijpen langs de romp van het bezoekende vaartuig aanvaren (`boatlanding'). De boeg is daartoe voorzien van een stroeve rubberstootrand. Ligt deze rubber stootrand eenmaal tegen de pijpenaan, dan wordt vol gas gegeven. De optredende wrijving tussenmetaal en rubber dempt de op en neergaande beweging van deboeg, veroorzaakt door elkaar opvolgende golfpieken en dalen.Het juiste moment om snel over te stappen naar het andere vaar-tuig is wanneer de boeg omhooggestuwd door een golfkop op hethoogste punt is aangekomen en heel kort in die positie lijkt te`bevriezen'.Hidde de Boer is verantwoordelijk voor het kabelleggen en desteenstort rondom de fundaties. Hij vertelt dat het leggen van dekabels in de zeebodem gebeurt met twee speciaal ingehuurdeschepen. Infield oftewel binnen het windparkgebied koppelt hetkabellegschip Pontramaris alle zestig turbines aan elkaar in achtzogenaamde 33kV kabelstrings en leidt deze vervolgens afzonder-lijk in het Offshore High Voltage Station (OHVS). Q7 bestaat intotaal uit vier strings van elk zeven en vier stuks van elk acht tur-bines. Op het dek van de Pontramaris bevinden zich in meerdererijen opgesteld twintig grote afrolbare kabelhaspels. Elk ervan isvoorzien van een op lengte gemaakte kabel voor het aansluitenvan ??n gemarkeerde turbine als onderdeel van een bepaaldestring.DraaitafelVanaf het OHVS legt een tweede kabellegschip de EB32 een enkel-voudige 150kV stroom exportkabel van 195 millimeter diameternaar de kust bij IJmuiden. Tijdens het bezoek waren duikers be-zig deze kabel in het OHVS in te brengen, een zware klus waarbijze behalve met een dikke zware en daardoor moeilijk hanteerbarekabel onder andere te maken hebben met sterkte zeestroming. Deexportkabel wordt na aanlanding dwars door de duinen geleidmiddels een horizontale boring en daar op het landelijke hoog-spanningnet aangesloten. De Boer: `Deze exportkabel is zo stugdat het niet te veel mag buigen over een korte afstand en daaromis de gehele lengte van circa 27 kilometer op ??n draaitafel metgrote diameter gewikkeld. De EB32 was standaard al voorzien vaneen dergelijke draaitafel, wat ons veel tijd en kosten heeft be-spaard.' De diameter van deze in feite grote kabelhaspel is bijnanet zo groot als de totale breedte van het schip. Zowel de dunneInfield kabels als de dikke exportkabel worden middels een inge-nieus geleidingssysteem via het dek langs de romp naar de zeebo-dem geleid. Alle kabels worden vervolgens ??n meter diep in dezeebodem gelegd. Een uitzondering is de exportkabel waarvan delaatste drie kilometer tot de kust op drie meter diepte wordt inge-graven. Dit ingraven in de zeebodem gebeurt afhankelijk van bo-demgesteldheid en andere bepalende omstandigheden met eenkeuze uit twee verschillende technieken. Als eerste optie wordt opeen soort onderwater slee een water jet gemonteerd die een geulin de bodem spuit waar vervolgens de zeekabel door de eigenmassa invalt. Deze methode wordt toegepast bij het begraven vande Infield kabels. De andere optie is het gebruik van een onder-water graafmachine voorzien van een roterende kettingzaag dieeen kabelgeul in de bodem graaft. Deze machine wordt gebruiktvoor het begraven van de exportkabel. Beide graafmachines wor-den vanaf de Pontramaris bediend. Alles wat onder water gebeurt,kan vanuit een commandoruimte op de Pontramaris met onder-watercamera's precies worden gevolgd. Ligt een kabel eenmaal opz'n plaats in de zeebodem, dan wordt de geul door de zeestromingvanzelf gesloten.SteenstortenBinnen 24 uur na het inheien van een monopaal fundering ero-deert de grond rondom de paal weg tot een bepaalde omtrek endiepte. Hierbij ontstaat vervolgens een hydraulisch instabiel even-wicht, wat onder invloed van golven en zeestroming nog dieperkan worden of soms ook aanzand. Van Oord heeft eigen steen-stortschepen geschikt voor zeedieptes tot 1.000 meter. Ook isdoor het bedrijf in de loop van de tijd veel onderzoek verricht naarerosie en erosiepatronen rondom objecten als palen van olieplat-forms op de Noordzee. De Boer: `Op grond van jarenlang onder-zoek en jarenlange praktijkervaring kunnen onze specialistenprecies berekenen wat de grootte verdeling moet zijn van de ste-nen afhankelijk van zeelocatie, diepte en specifiek fundatietype.Daaraan gekoppeld kijken ze hoe groot de minimaal benodigdecirkel rondom de fundatiepaal is waarbinnen dit dynamische ero-sieproces zich afspeelt.' Voor Q7 worden granietblokken gebruiktmet een massaverdeling tussen de 10 en 200 kilo. Alles wordtgestort in een cirkel van 20 meter rond de fundaties in een voorafbepaald stortpatroon. Deze werkzaamheden worden uitgevoerdmet de steenstorter HAM601. Tenslotte is voorafgaand aan hetfunderingproces en het kabelleggen een inspectie naar objectenin en op de bodem uitgevoerd, zegt De Boer: 'We kwamen werke-lijk van alles tegen, inclusief een oud scheepswrak, en dat kun jebeter vooraf weten.'Inmiddels is de exportkabel succesvol ge?nstalleerd en het wind-park dus elektrisch verbonden met het elektriciteitsnet op de vas-te wal. De EB32 is terug in Noorwegen en de Pontramaris is drukbezig met het leggen van de resterende Infield kabels. Naar ver-wachting zijn deze werkzaamheden in het najaar gereed. ?