26 Energie+ nr2 mrt 2007Tekst en beeld Wilfried WesselinkZONAkkerbouwers oogstten de zon altijdal via hun gewassen. Bij onze ooster-buren beginnen ook veehouders daarnu mee. Niet buiten maar gewoon methun dichte stallen en schuren, metnaar het lijkt een `gouden' dak. Her ender verschijnen ze in het Duitse land-schap: spiegelende daken op grotegebouwen. Steeds meer boeren probe-ren de zon te oogsten. Stallen en land-bouwschuren lenen zich daar primavoor. Zonnepanelen op een dak heb-ben zelfs nog als bijkomend voordeeldat ze in de zomer de temperatuur inde stal drukken.Achteraanzicht van de stal met zonnepanelen.Zonnepanelen op het dak.nr 2 mrt 2007 Energie+ 27Hoe groter het dak, des te meer zonnepanelen passen er op.Bij nieuwbouw wordt er al rekening mee gehouden: het gebouwwordt zo geplaatst dat de instraling maximaal is. Toen de Duitseveehouder en akkerbouwer Gerhard ten Bosch begin vorig jaar eenpluimveestal bouwde, waren zonnepanelen voor hem nog niet aande orde. Een paar maanden later vertelde een collega hem dat hijdezelfde stal ging bouwen maar met zonnepanelen op het dak. On-geveer tegelijk begon de stroomleverancier, aangezet door de Duitseoverheid, een promotiecampagne richting boeren om zonnepane-len te plaatsen. De Duitse overheid stimuleert het gebruik van her-nieuwbare grondstoffen, waartoe ze ook wind- en zonne-energierekent. Ook Gerhard liet zich informeren over de kosten en op-brengsten en concludeerde al snel dat de gouden eieren eerder ophet dak dan in de stal te vinden waren.FotovoltageHet reusachtige dak van de voli?restal met dubbele wintergarten enafdak telt 5.300 m2. Daarvan is 2.380 m2 bedekt met fotovolta?schezonnecellen. `Er had meer op het dak gekund maar de transforma-tor was de beperkende factor,' zegt Gerhard. Het bedrijf krijgt na-melijk elektriciteit met 10.000 volt aangeleverd. Om die om te zet-ten naar 380 en 230 volt is bij de bouw van de stal een transformatorgeplaatst met een vermogen van 160 kW. Het bedrijf kan daardoorook maximaal 160 kW afleveren. Tussen de zonnepanelen en detransformator treedt vermogensverlies op. Om de transformatormaximaal te kunnen benutten hebben de panelen een vermogenvan 200 kWpiek. Dat is het vermogen dat zonnepanelen afgeven bijvolle zon (instraling 1.000 Watt per m2). Gerhard: `Omdat het heledak daardoor toch niet vol kon liggen zijn de panelen optimaal ver-deeld. Daarbij is rekening gehouden met de schaduw van ventilatie-kokers en luchtwassers.'Fotovolta?sche zonnecellen zijn gemaakt van silicium. Ze zettenlicht om in elektriciteit. De individuele panelen leveren via detransformator wisselstroom waarbij warmte vrijkomt. Voorlopigbenut Ten Bosch dit om de ruimte waar hij eieren verzamelt ensorteert, zijn kantoor en andere ruimtes in de stal te verwarmen.Ook loost hij warmte naar buiten. Op deze stal liggen dunne cellenmet een laagje amorf silicium. Er bestaan ook iets dikkere panelenmet kristallijn silicium. Die hebben een groter vermogen maarzijn minder bestand tegen hitte. Gerhard: `Omdat er voldoendedakoppervlak beschikbaar was werden ons dunne panelen geadvi-seerd.'InvesteringsfondsenDe zonnepanelen zijn eigendom van Ten Bosch. Eigenaren kun-nen hun dak ook verhuren om anderen er zonnepanelen op te la-ten leggen. Onder andere investeringsfondsen voor particulierendoen dat. Ten Bosch: `Ik wil baas blijven over de hele stal. Als eenander er aan kan verdienen, kan ik dat zelf ook.' Als het dak wasverhuurd aan een investeringsfonds was het volgens Ten Boschvol gelegd, ook rond de ventilatiekokers. `Investeringsfondsen pro-beren zoveel mogelijk panelen te plaatsen want ze hebben meervraag naar deelname dan ruimte voor panelen. En ze verdienen ergoed aan.'De investering in panelen en installatie bedroeg 800.000 euro. `Mijis voorgerekend dat dit in 15 jaar is terugverdiend, inclusief de ren-te,' aldus de pluimveehouder. Hij hanteert een afschrijvingstermijnvan 20 jaar. `De levensduur van dunne panelen is nog onbekend. Deeerste liggen nu 18 jaar. Er was vooraf vanuit gegaan dat ze dan nog80 procent capaciteit zouden hebben, dat blijkt nu 90 procent tezijn.'SubsidieVoor de investering kreeg de pluimveehouder geen directe subsidie.De prijs voor afgeleverde stroom wordt echter fors gesubsidieerd.Ten Bosch zegt dat hij de eerste twee gebruiksmaanden (oktober ennovember) voor 3.000 euro per maand stroom heeft afgeleverd.`Onder optimale omstandigheden moet dit dak 500 euro per dagaan stroom kunnen leveren.' De stal zelf verbruikt in de zomer permaand 2.500 euro aan stroom en in de winter 900 euro, aldus depluimveehouder. Omdat hij beschikt over een transformator die deaangevoerde 10.000 volt omvormt naar 230 en 380 volt betaalt hij12 cent per kWh. Zonder transformator zou hij 17 cent betalen. Hijgeeft echter aan dat het voordeel geen volle vijf cent is, vanwege hetenergieverlies in de transformator. Voor het priv?-verbruik betaalthij 18 cent.Twee metersDe prijs die Ten Bosch ontvangt voor zijn stroom is gestaffeld. Tot30/160 ontvangt hij 52,8 cent per kWh, voor de volgende 30/160 ont-vangt hij 50,2 cent en voor de laatste 100/160 ontvangt hij 48,9 centper kWh. Ten Bosch heeft twee elektriciteitsmeters: ??n voor de aan-voer, ??n voor de afvoer. Alle stroom die hij verbruikt koopt hij voor 12cent per kWh. Alle stroom die hij produceert verkoopt hij voor dehiervoor genoemde prijzen. Ook de stroom die hij zelf produceert envervolgens verbruikt gaat eerst door de `verkoopmeter' en daarna doorde `inkoopmeter'. De pluimveehouder kan de op het bedrijf opge-wekte stroom alleen leveren aan de regionale stroomleverancier RWE.Daarmee heeft hij voor de genoemde prijzen een contract voor 20jaar. Bij het inkopen van stroom is hij vrij in het kiezen van een leve-rancier. RWE betaalt het prijsverschil van ongeveer 38 cent tusseningekochte en verkochte stroom uit een toeslag van ruim een cent opaan alle verbruikers geleverde stroom. Ook Ten Bosch betaalt dezetoeslag.Geen vergunningTen Bosch heeft naar de panelen geen omkijken. `Onderhoud ver-gen ze niet. Een eventuele storing wordt via internet automatischgemeld aan de leverancier. Die kan de installatie op afstand bedie-nen en de meeste storingen zo oplossen.' De pluimveehouder hoef-de voor de spiegelende panelen geen vergunning te vragen. Hetenige voorschrift waar hij aan moest voldoen was binnen de maxi-maal toegestane gewichtsbelasting van het dak blijven. Hierbijwordt uitgegaan van het eigen gewicht van het dak, plus een moge-lijke sneeuwlast, plus 20 procent extra belasting. Deze 20 procentmag zonder melding worden gebruikt voor zonnepanelen.Tien jaarDe totale investering in de stal zelf, inclusief 4.000 m2 klinkerver-harding, maar exclusief panelen, bedroeg 1,3 miljoen euro. Dat isper hen 31 euro. Gerhard gaat er vanuit met deze stal en dit aantalvan 42.000 hennen, en met hulp van de akkerbouw, tien jaar voor-uit te kunnen. `Onze oudste zoon van 15 wil boer worden. Als overtien jaar deze stal is afbetaald is hij 25, een goed moment om te kij-ken hoe we verder gaan. Misschien gaan we dan wel meer hennenhouden of gaan we ons nog meer richten op zonne-energie.' ?