38 Energie+ nr2 april 2006In zijn boek onderscheidt Niele vijf essenti?le energiere-voluties waarbij de ontwikkeling van de aarde wezenlijk is veran-derd. Hij omschrijft alle perioden vanuit een biologische, technolo-gische en socio-economische invalshoek:1. Photo-Energy Revolution: zonlicht leidt tot fotosynthese. Dat maaktplantengroei mogelijk.2.Oxo-Energy Revolution: er ontstaat zuurstof. Dierlijk leven wordtdoor ademhaling mogelijk.3. Pyro-Energy Revolution: de mens is inmiddels ontstaan. Hij kanhet vuur beheersen en dat verandert zijn leefgedrag.4.Agro-Energy Revolution: de mens gaat zonlicht oogsten via land-bouw. Hij ontdekt de wereld en ontdekt wetenschap.5. Carbo-Energy Revolution: de `koolwaterstofmens' ontstaat. Metals gevolg een explosieve groei van kennis en welvaart, maar ookvan de ecologische voetafdruk op aarde.Niele concludeert dat de wereld nu een zesde revolutie nodig heeftomdat de huidige fase van ontwikkeling (`Carbian Explosion') de aardeover-exploiteert. Volgens de Shell-researcher moet in de zesde energie-revolutie de stap worden gezet naar het `Heliocultureel tijdvak': eenaarde die letterlijk ?n figuurlijk om de zon draait.ZonnedalNiele lanceert het begrip `Sun Valley'. Zijn aanstaande zonnedal inhet `Helioculturele tijdvak' staat tegenover de `Carbon Valley' waarinwij nu leven en wijkt ook af van de `Nuclear Valley' die technocra-tisch denkenden als toekomst zien, of de `Green Valley' waarin dearcadische mens zichzelf blij ziet zijn in matigheid.In Sun Valley regeert de zon, of althans de mens die de zon direct af-tapt voor de productie van elektriciteit, waterstof en biobrandstoffen.`De mens gebruikt nu 14 terawatt energie, in overgrote hoeveelheidafkomstig van fossiele bronnen,' meldt Niele. `De natuur gebruikt on-geveer 100 TW voor alle fotosyntheseprocessen. Er wordt gezegd datde mens in de komende halve eeuw twee tot driemaal meer energiegaat gebruiken, waarmee het gebruik van de sociosfeer zou komen op30 tot 50 TW. Dat is al heel flink ten opzichte van de natuur.'Waar halen we die energie vandaan? Volgens Niele is alleen belang-rijk of er voldoende zonne-energie is. `En die is er. Er valt 170.000TW op de aardbol. Waar behoefte aan is, is massale innovatie omzonne-energie direct te kunnen gebruiken. Voor de reis van CarbonValley naar Sun Valley is het essentieel dat we `schoon fossiel' ont-wikkelen, met onder andere CO2-sequestratie en emissiecontrole,'aldus Niele.Kritisch commentaarOok na 25 jaar is Energie+ nog altijd waaks als mensen met grotestelligheid iets beweren. Zeker als het toekomstbeelden betreft diezich niet laten controleren. Dus vroegen we de gerenommeerde des-kundigen Ren? Blickman en Niek Lopes Cardozo om kritisch com-mentaar. Als Energie+ in 2031 het gouden bestaansjubileum viert,weten we misschien wie er gelijk heeft gekregen. ?In het boek `Energy ? Engine of Evolution' maakt delezer een fascinerende reis langs evolutie, energie enduurzame ontwikkeling. Auteur Frank Niele (resear-cher bij Shell) formuleert vijf grote energierevolutiessinds het ontstaan van het leven, en gaat vervolgensin op de aanstaande zesde omwenteling die de combi-natie aarde-mens in een duurzame balans moet bren-gen. `Die zesde energierevolutie begint bij de zon.'Frank Niele voorspelt `zesde revolutie' in Sun ValleyZonnige toekomstin Heliocultureel tijdvakVoor dit artikel gebruikt Ener-gie+ als bron het magazineShell Venster editie november/december 2005. Het artikel inShell Venster is geschrevendoor Piet de Wit, met fotogra-fie door Ernst Bode. Het boekEnergy ? Engine of Evolution isgeschreven door Frank Nielevan Shell Global SolutionsInternational BV. Het wordtuitgegeven door Elsevier, telt212 pagina's en kost 94,95(ISBN 0-444-51886-X).nr2 april 2006 Energie+ 39Niele stelt dat de zesde energierevo-lutie begint bij de zon. Dit zie ik anders, dezesde energierevolutie begint bij de mens metals doel `de zon'. Dit betekent denken en han-delen in kringlopen. Kringlopen in de ruimstezin van het woord: voedsel, water, grondstof-fen en energie, in onderlinge samenhang, zo-als hij terecht schrijft. Dit handelen en denkenin kringlopen komt steeds terug in het artikelmaar niet in zijn beschrijving van de SymbianMan. Misschien moet de culturele ondersoortHomo Circulus worden ge?ntroduceerd. Den-ken en handelen in kringlopen om te komentot de Symbian Man.LemmingenNiele onderscheidt een flink aantal verschil-lende mensensoorten en heeft `macrosco-pen' nodig om de zesde energierevolutie teorkestreren. Mensen met een andere visiedan zij die de huidige samenleving richtinggeven. Die mensen zijn er, gelukkig nemenzij in aantal toe. Maar helaas zitten zij nietaan het stuur van de samenleving. De meestemensen die nu de samenleving richting ge-ven, vertonen veel overeenkomsten met lem-mingen die zich over de rand van de afgrondstorten. Zij zijn visieloos en/of behept meteen tunnelvisie, in ieder geval als het om detoekomst van de energievoorziening gaat. Devraag is hoe mensen met die macroscopischesymbiocentrische visie tot dirigent van detoekomstige samenleving zijn te verleiden.BarricadenOm een nieuw elan te krijgen waarin desymbiotische visie de boventoon voert, moe-ten de grote en kleine kringlopen wordengeherwaardeerd. Ook moeten ze transparantworden, zodat iedereen begrijpt hoe de waar-dering tot stand komt. Dit zou een taak kun-nen zijn van milieueconomen. Die willen deeconomie laten krimpen, onder andere doorhet inleveren van welvaart en welzijn, sugge-reert Niele. Hij stelt echter dat de economiekan blijven groeien, en daar kan ik me invinden. De welvaart kan blijven groeien enbij voorkeur beter verdeeld over de wereld.Door een effici?ntere omgang met beschik-bare grondstoffen (directe benutting ?n her-gebruik) kan de omvang van de hoeveelheidgrondstoffen krimpen zonder verlies vanwelvaart en welzijn. Anders gezegd: zondermeer grondstoffen te gebruiken is groei vanwelvaart en welzijn wel mogelijk.Kortom, de zesde energierevolutie moet enzal komen. Waar zijn de barricaden? Er zalnog volop discussie zijn over het doel en deweg erheen. Laten we die discussie met her-nieuwd elan en tromgeroffel voeren opdatwe zicht krijgen op het begin van de zesderevolutie. Begin in ieder geval met je eigenhaalbare kringlopen. ?Tekst Ren? Blickman, Stroomwerk www.stroomwerk.nlRen? Blickman:`Homo Circulus denkt enhandelt in kringlopen'Na het lezen van het artikelvan Frank Niele overkomt mijeen gevoel van herkenning enoptimisme. Er zijn gelukkignog mensen met een visie alsNiele en hij schrijft daarovereen boek. Toch zijn er enkeleaspecten die ik anders zouwillen benadrukken.Ren? BlickmanFoto:stroomwerkFrank Niele onderscheidt 3 culturele ondersoorten van de Homo sapiensImperial Man Arcadian Man Symbian ManCulturele ondersoort Homo economicus Homo ecologicus Homo energeticusFilosofie Antropocentrisch Ecocentrisch SymbiocentrischToekomstbeeld Nuclear Valley Green Valley Sun ValleyEnergietijdperk Nucleocultureel Ecocultureel HeliocultureelHoofdenergiebron Nucleair Besparing ZonEnergiedragers Elektriciteit, waterstof Elektriciteit,biobrandstoffenElektriciteit, waterstof,biobrandstoffenCulturele houding Technocratisch Socio-ethisch Socio-technologischAls we blijven geloven in een democratischgeorganiseerde samenleving dan zullen wede meerderheid moeten overtuigen van derichting die de zesde energierevolutie nodigheeft. Als we die revolutie niet richting ge-ven, is het alternatief de energiedictatuur ofekodictatuur. Kringlopen zijn de sleutel toteen groeiende groep mensen met de symbi-ocentrische filosofie en een socio-technologi-sche cultuur. Nog niet zo lang geleden dachten handelde de mens in kringlopen die hembekend waren en waarvan hij de waarde er-kende. Velen doen dat nog, vaak uit bitterenoodzaak en dichterbij dan we denken. Methet groter worden van de belevingswereldom hem heen is de mens het overzicht overde kringlopen waarin hij functioneert kwijtgeraakt. Door een gebrek aan overzicht zijnde grote kringlopen van het `systeem Aarde'verstoord, echter de verstoorder voorziet degevolgen nog niet. Ondanks de vele weten-schappelijke publicaties en de waarneemba-re kleine klimaatveranderingen ontstaatgeen algemeen bewustzijn over deze versto-ring van de kringlopen. Het rapport vanRome signaleerde dit al in het verleden. Hetwas destijds een reactie op een technocrati-sche samenleving zonder respect voor deomgeving. Invloed heeft het rapport gehad,mooie iconen in de vorm van een opbran-dende aarde. Het boek van Niele kan een op-maat zijn om de beweging richting de zesdeenergierevolutie daadwerkelijk in te zetten.In Noorwegen zijnvergelijkbare wind-torens op een schooltoegepast.Macht inleverenTen tweede: energiepolitiek is machtspolitiek. Als Poetin met zijnpink naar de gaskraan wijst gaan alle verheven gedachten over CO2en proliferatie van uranium het raam uit. Leveringszekerheid isvooralsnog het overwegende argument in de politieke besluitvor-ming over energie. In de VS, Azi?, Europa, overal en heel nadruk-kelijk. Het mes snijdt nog aan twee kanten ook: de beschikking overveel energie is essentieel bij het verwerven en consolideren vanmacht. Power needs power. De tekenen zijn dus volgens mij nietgunstig als het gaat om het ombuigen naar een verminderd energie-gebruik. Het gaat namelijk niet om het afzien van luxe maar om hetinleveren van macht. Waarmee ik niet wil zeggen dat we bij de pak-ken moeten neerzitten: we moeten ons veeleer schouder aan schou-der inzetten voor ieder vierkant metertje duurzame samenlevingdat we kunnen veiligstellen.HoopTen derde denk ik dat technologie zich in hoog tempo blijft ontwik-kelen en er zijn geen aanwijzingen dat de mensheid technologischeontwikkelingen ongebruikt zal laten. Maar daar ontleen ik ook welweer hoop aan. Duurzame energietechnologie die nu nog moeilijken ver weg lijkt ? inderdaad: grootschalige toepassing van zon-PVen kernfusie ? kan over vijftig jaar eenvoudig en beschikbaar zijnvoor Man, of die nu Imperial, Arcadian of Symbian is.Ben ik het nu met Niele eens of oneens? Daar gaat het helemaal nietom. Het boek presenteert een brede langetermijnvisie die oproept totdiscussie. En aan die discussie, niet over de komende 25 jaar maarover wat daarna komt, is dringend behoefte. Want aan die toekomstkunnen we wel degelijk wat veranderen. Als we vandaag beginnen.?Niele geeft een originele visie: de ontwikkeling van hetleven op de planeet `revisited', gezien vanuit het perspectief vanenergie. Uitermate interessant. Hij exploreert ook de toekomst. Innavolging van D. Worster onderscheidt Niele de Imperial Man en deArcadian Man. De Imperial Man wil de baas zijn over de natuur.Zijn ongebreidelde behoefte aan energie bevredigt hij met kern-energie ? splijting, maar in de visie van Niele vooral fusie. De Impe-rial Man zoekt materi?le rijkdom. De Arcadian Man daarentegen,de `terug-naar-de-natuurmens', sluit kringlopen, vermindert de foot-print van de mens, gebruikt weinig energie en streeft slechts naargeestelijke groei. Beide zijn hyperbolen. De Imperial Man kan bijVVD noch CDA terecht, voor de Arcadian Man is Groenlinks langniet groen genoeg. Niele heeft weinig sympathie voor de ImperialMan, maar identificeert zich nadrukkelijk ook niet met de ArcadianMan, die hij `simply naive' vindt. Met het schetsen van deze extremevisies op de evolutie van de mens binnen het ecosysteem, scheptNiele ruimte voor een middenweg. Het redelijke alternatief: deSymbian Man. En die gebruikt zonne-energie.Keuzes van vandaagMijn eigen visie is, vrees ik, minder bevlogen. Ten eerste: de toe-komst van onze energievoorziening wordt verregaand bepaald doorkeuzes van vandaag. Een powerplant heeft een technische en econo-mische levensduur van zo'n zestig jaar. Wat we nu bestellen vormtde infrastructuur van de komende decennia. Om enig realisme indeze discussie te injecteren: China neemt elke drie weken een nieu-we centrale in gebruik, voornamelijk kolen en ook wat nucleair.China zal de VS passeren als de grootste gebruiker van energie enzal rond het midden van de eeuw tenminste vijftig procent van zijnenergie uit kolen halen. Als de redactie van Energie+ schrijft dat wein 2031 zullen zien wie er gelijk heeft gekregen, getuigt dat van eendiep onbegrip van de schaal en de tijdschaal van het energiepro-bleem. In 2031 staan we pas aan het begin van de echte uitdaging.Dan moet de mondiale CO2-uitstoot omlaag bij een stijgende vraag.Met de R&D van de invulling van die `gap' moeten we dus geen se-conde wachten, want als gezegd: de tijdschalen zijn lang. Maar dehuidige R&D-budgets zijn pathetic, een fractie van de subsidies opkolen, olie en gas; de brandstof waar we juist vanaf moeten.Niek Lopes Cardozo:`Stimulerend startpunt voor discussie'Tekst Niek Lopes Cardozo, FOM-instituut www.rijnh.nlEnergy, engine of evolution is geen gewoon boek. Het is een rijkemix van geschiedenis, wetenschap, cultuurfilosofie en toekomst-droom. Een idee?nboek, een stimulans voor nieuwe gedachten,een collectie van interessante referenties en vooral een startpuntvoor gedocumenteerde discussies over de rol van energie in detoekomst van de mens. Je hoeft niet in alles met Frank Niele meete gaan om het een waardevol boek te vinden.NiekLopesCardozo40 Energie+ nr2 april 2006Foto:fominstituut