28 Energie+ nr2 mrt 2007De zekerheid van deelektriciteitsvoorzieninglijkt nu wat minder danenkele jaren geleden. Bijde opwekking is de reser-vecapaciteit lager danvoorheen. De grens vanhet transportnet komtook in zicht. Aan beideproblemen wordt ge-werkt. TenneT verzwaarthet net en de producen-ten hebben plannen voor(te) veel centrales.Productie, import enexportNederland heeft het vermogenom bijna 22.000 MW op te wek-ken. Hiervan wordt 70 procentgegenereerd door 29 elektrici-teitscentrales. Bijna een kwartkomt van decentrale opwekkingin de vorm van warmtekracht-koppeling. Het zijn vooral grotebedrijven die hierover beschik-ken. De rest bestaat vooral uitkleinschalige duurzame opwek-king door windmolens, zonne-cellen en biomassa. Hiermeekan ons land niet in de eigenbehoefte voorzien. Vorig jaarwerd netto 21.459 GWh ge?m-porteerd. Dat is bijna achttienprocent van het binnenlandsverbruik. Ruim tachtig procentvan de import kwam uit Duits-land, de rest uit Belgi?. Interes-sant is dat de export naar Belgi?net iets meer bedroeg dan deimport uit dit land.Voor 2007 heeft netwerkbe-heerder TenneT met zijn buiten-landse evenknie?n afgesprokendat de transportcapaciteit overde grenzen dit jaar 3.850 MWzal zijn. Dit zal sterk stijgen alsNorNed en de nieuwe intercon-nector met Duitsland in gebruikgenomen zijn.Offshore windparken, zoals bij Egmond aan Zee (foto) en Q7-WP, spelen een steeds belangrijkerrol. Als ook de drie volgende projecten doorgaan, staat er in 2010-2011 voor 1.007 MW offshorewindpower in de Nederlandse Noordzee.FotoShelldoor jan van den bergnr 2 mrt 2007 Energie+ 29Stevent Nederland af op een stroom-crisis? Er zijn steeds meer geluiden die op demogelijkheid van storingen wijzen. De groeivan de elektriciteitsproductie houdt de groeivan de vraag niet bij. Hierdoor is de reserve-capaciteit in Europa in 2005 gedaald tot 4,8procent. Dit is een direct gevolg van demarktwerking. Nu elektriciteitsproducentenmoeten concurreren, letten ze meer op hunuitgaven. Reservecapaciteit in de opwekkingis duur en dus is het aantrekkelijk voor debedrijven om er op te bezuinigen. Het Minis-terie van Economische Zaken is zich hiervanbewust. Het Energierapport 2005 stelt vastdat er tot 2009 in ieder geval voldoende pro-ductiecapaciteit is. Maar in 2012 zal de ver-houding tussen vraag en aanbod in Europatot een `kwetsbaar niveau' zijn gedaald. Ditkomt voornamelijk door de afname van dereservecapaciteit in het buitenland.Achterstallig onderhoudBegin november liet minister van Economi-sche Zaken Joop Wijn de Eerste Kamer wetendat hij het mogelijk acht dat Nederland te ma-ken krijgt met een grootschalige stroomsto-ring. Ditmaal wees hij niet op de productieca-paciteit, maar op achterstallig onderhoud vanhet elektriciteitsnetwerk. Zal het zo'n vaartlopen? De storing die op 4 november jongst-leden een deel van Noord-West-Europastroomloos liet, wijst er op. De oorzaak wasde combinatie van een uitgeschakelde hoog-spanningslijn over de rivier de Eems en eengrote stroomproductie door Duitse windmo-lens wegens harde wind. De zorgen over ze-kerheid van de stroomleverantie zijn terecht.Hier staat tegenover dat er grote investerin-gen worden gedaan in zowel de productie alshet transport van elektriciteit.Meer capaciteitOndanks de zorgen over de stroomproductiegaat de uitbreiding van de capaciteit gestaagdoor. Dit jaar nemen Air Liquide en Shell inPernis een centrale van 300 MW in gebruik.In 2009-2010 zal er veel productiecapaciteitworden toegevoegd. Essent breidt de Claus-centrale in Maasbracht uit van 640 tot 1.200MW. Delta, Electrabel en Eneco voegen daarieder nog een centrale van 820 tot 900 MWaan toe, verspreid over respectievelijk hetSloegebied, Lelystad en Europoort. In totaalkomt dat voor de periode 2007 tot 2010 uitop een groei van 3.420 MW. Het betreft inalle gevallen gasgestookte eenheden.Naast deze concrete gevallen, bestaan erplannen voor zeven nieuwe centrales van zesproducenten. Als we de bedrijven mogen ge-loven, moeten deze tussen 2011 en 2014 inbedrijf komen. Essent wil in Moerdijk eennieuwe gasgestookte centrale bouwen van400 MW. InterGen denkt serieus na overeen centrale van hetzelfde type en omvang,die in Pernis moet komen te staan.PlannenGrotere eenheden staan op de verlanglijstjesvan Electrabel (600-800 MW), Essent (800-1.100 MW), E.ON (1.100 MW) en Nuon(1.200 MW). Het Duitse energiebedrijf RWEheeft nog geen centrales in ons land, maarwil een entree maken met een exemplaar van1.600 tot 2.200 MW. Behalve de twee klein-ste eenheden zullen ze alle gestookt wordenmet kolen. Electrabel wil biomassa bijstoken.De meeste centrales moeten gebouwd wor-den in Eemshaven of het Rotterdamse haven-gebied. Ze hebben bij elkaar een opwekkings-capaciteit tussen de 6.100 en 7.200 MW.Van geen van deze centrales staat overigensvast dat ze gebouwd worden. Nuon en Elec-trabel willen in de loop van dit jaar een defi-nitief besluit nemen. E.ON moet de vergun-ningen nog aanvragen, terwijl RWE zich nogin de fase van de haalbaarheidsstudies be-vindt. Ook de andere drie staan nog op losseschroeven.Wat we ook in het plaatje moeten betrekken,zijn de windmolenparken op de Noordzee.Het eerste park is net gereedgekomen. DitOffshore Windpark Egmond aan Zee levert108 MW. Volgend jaar komt Q7-WP met 120MW in bedrijf. Als de drie volgende projec-ten doorgang vinden, staat er in 2010 of 2011voor 1.007 MW aan windmolens op het Ne-derlandse deel van de Noordzee. (Hiermeezou het voornemen van de Nederlandse over-heid om in 2010 700 MW op zee te hebbenoverigens ruimschoots worden gehaald.)VoldoendeWat moeten we met al deze stroom? De bin-nenlandse vraag groeit jaarlijks tussen de??n en twee procent. Uitgaande van een op-gesteld vermogen van bijna 22.000 MW iser dus een jaarlijkse productiegroei vanhooguit 450 MW nodig. Laten we hier nogiets aan toevoegen om de reservecapaciteitop peil te houden, of licht uit te breiden.Dan is het duidelijk dat de centrales die toten met 2010 in bedrijf komen of uitgebreidworden, voldoende zijn om de groei tot enmet dat jaar ruimschoots bij te houden. Tel-len we de offshore windmolenparken erbij,dan ziet het plaatje er nog gunstiger uit.De zeven centrales waarvan de inbedrijfnamena deze periode is voorzien, leiden tot eenovercapaciteit op de Nederlandse markt. Metde 6.100 tot 7.200 MW die ze kunnen leve-ren zal er geen import meer nodig zijn enblijft er wat over voor export. Het is dan ookniet waarschijnlijk dat alle centrales gebouwdworden. Als ??n of twee producenten tot bou-wen overgaan, zullen de overigen nog eensgoed moeten nadenken of ze dat ook doen.RandstadHoe dan ook, zal er meer elektriciteit gepro-duceerd gaan worden. Een belangrijke vraagis derhalve of TenneT al deze stroom kantransporteren. Zowel binnenlands als grens-overschrijdend werkt het bedrijf hard aan uit-breiding van de capaciteit. Sinds 2004 is Ten-neT bezig met de aanleg van een nieuwe 380Zwaarder neten veel plannenvoor centrales30 Energie+ nr2 mrt 2007kV-verbinding tussen de Maasvlakte ener-zijds en de centrales in Beverwijk en Diemenanderzijds. De nieuwe lijn moet de transport-capaciteit door het westelijk deel van de Rand-stad vergroten. Kleine delen van de lijn zijn aluitgevoerd, evenals enkele stations. Wat restis het gedeelte tussen Wateringen en Bever-wijk. Begin 2008 wil TenneT de definitievekeuze voor het trac? maken. Na overleg metde betrokken gemeenten kan de bouw plaats-vinden tussen 2009 en 2011. Veel tijd mag erniet verloren gaan. TenneT heeft uitgerekenddat het huidige netwerk in de Randstad in2012 aan de grens van zijn capaciteit zit.Tennet zal verschillende onderdelen vanRandstad380 versneld gaan uitvoeren, nuer zoveel nieuwe (potenti?le) centrales inhet Rotterdamse op stapel staan. Het net-werkbedrijf kan de producenten echterniet garanderen dat ze de elektriciteit altijdkwijt kunnen, voordat Randstad380 is af-gerond. De kosten van Randstad380 bedra-gen ongeveer een half miljard euro.In ??n handNaast dit project staat er nog een grote ver-andering op stapel. Nu beheert TenneT dehoogspanningslijnen van 380 en 220 kV. InZuid-Holland is het bedrijf ook beheerdervan het 150 kV-net. Op 1 januari aanstaandezal het bedrijf alle transportlijnen en -kabelsvan 150 en 110 kV overnemen die nu nogonder verantwoordelijkheid vallen van deenergiebedrijven. Deze houden dan alleenhun distributienetten. Het netwerk van Ten-neT groeit dan van 3.237 km naar 9.048km. Het voordeel van deze operatie is dathet volledige Nederlandse transportnetwerkin ??n hand is. Daardoor kan het onder-houd doelmatiger en beter worden uitge-voerd. In het geval van storingen kan erwaarschijnlijk sneller worden opgetreden.InterconnectorsDe 380 kV hoogspanningslijn in de Rand-stad is niet de enige verbinding waar Ten-neT aan werkt. Er zijn momenteel drie ver-verschillende interconnectors met anderelanden in aanleg of in studie. Het Neder-landse hoogspanningsnet is nu via drie in-terconnectors verbonden met het Duitsenet en via twee met het Belgische.Momenteel wordt NorNed aangelegd. Dit iseen 580 km lange onderzeese kabel tussenEemshaven en het Noorse Feda. De capaciteitvan de kabel bedraagt 700 MW. De kabelmaakt het mogelijk dat Nederland stroom im-porteert, die door middel van Noorse water-kracht is opgewekt. Begin 2008 wordt de ka-bel in gebruik genomen. De totale investeringIllustratieTenneTbedraagt 600 miljoen euro. Hiervan wordt350 miljoen besteed aan de kabel zelf en aanhet leggen ervan. De rest wordt grotendeelsuitgegeven aan converterstations in Neder-land en Noorwegen. Deze zijn nodig om dewisselstroom op de netten om te zetten in degelijkstroom die door de kabel loopt.Afgelopen december werd bekend dat ereen nieuwe verbinding komt tussen het Ne-derlandse en het Duitse hoogspanningsnet.Tussen Doetinchem en Wesel zal een 60 ki-lometer lange 380 kV lijn worden aangelegdmet een capaciteit van 1.000 tot 2.000 MW.Nu is het transportvermogen tussen beidelanden ongeveer 2.500 MW. De kosten zul-len rond de 70 miljoen euro bedragen. Delijn kan naar verwachting in 2013 klaar zijn.Tot slot wordt rond 1 mei bekend of een ka-bel tussen Nederland en Groot-Brittanni?technisch en financieel haalbaar is. Dezezogeheten BritNed wordt 200 kilometerlang en zal hoogstwaarschijnlijk bij deMaasvlakte aan land komen. De kosten be-dragen tussen de 300 en 400 miljoen euro.Hoewel de aanleg strikt genomen nog nietzeker is, lijkt het waarschijnlijk dat BritNeder komt. De Europese Unie heeft de kabelin ieder geval genoemd als een van de inter-connectors die essentieel is voor de goedewerking van de elektriciteitsmarkt.Meer handelHet belang van voldoende transportcapaci-teit neemt toe, naarmate er meer handel inelektriciteit komt. De handel wordt steedsmeer internationaal. Vandaar dat TenneTdruk bezig is om juist het aantal intercon-nectors uit te breiden. Nationale stroom-markten worden steeds meer gekoppeld. Zozijn de markten van Nederland, Belgi? enFrankrijk nu al verbonden. Verdere uitbrei-ding met bijvoorbeeld Duitsland, Scandina-vi? en Groot-Brittanni? ligt in het verschiet.De Scandinavische nationale markten zijnoverigens ook al onderling gekoppeld.In een Noord-West-Europese elektriciteits-markt zullen de aangesloten landen in be-ginsel minder gevoelig zijn voor tekorten.Het marktmechanisme zorgt voor een be-tere allocatie van stroom. Tenminste, als deinfrastructuur deze kan produceren entransporteren. We gaan vermoedelijk enke-le jaren tegemoet, waarin deze zekerheidwat minder is. Daarna ziet de situatie er be-ter uit; in ieder geval voor Nederland. Ener-zijds zal de productie fors groeien. Ander-zijds worden het nationale net en de grens-overschrijdende verbindingen verbeterd. ?