In Leeuwarden worden energiecoaches ingezet om mensen met een zogenaamde smalle beurs te helpen om hun energierekening omlaag te krijgen. Jasper van Commenee, Beleidsmedewerker Duurzaamheid bij de gemeente, en Klaas Hofman, energiecoach, vertellen wat dit de burgers oplevert.

Het begon in de wijk Oud-Oost, waar het wijkteam een initiatief startte om mensen te helpen hun lasten te verlagen. Al snel raakte de gemeente erbij betrokken en werd er een plan geschreven om energiecoaches breed in te zetten in wijken. Klaas Hofman werd door de gemeente als energiecoach ingehuurd om mensen te helpen. “Vaak hebben mensen veel zorgen, over geld of over andere zaken. Ik ga bij hen langs om te praten over hun energierekening en hoe ze hierop kunnen besparen. Maar vaak gaat het over veel meer dan dat. Zo kwam ik eens bij een man binnen die de hele tafel vol had liggen met enveloppen. Hij vertelde dat hij zoveel rekeningen binnenkreeg, dat hij op een gegeven moment maar gestopt was ze te openen. Ik bood hem aan om samen de enveloppen te openen en toen we alles gesorteerd hadden, kwamen we erachter dat slechts een klein deel echt rekeningen waren en dat driekwart van de enveloppen een betalingsherinnering betrof. Vervolgens heb ik samen met hem besproken waar hij terecht kan voor hulp met zijn schulden. De man was ontzettend opgelucht en vervolgens heb ik zelfs nog een gesprek over energie besparen gehad met hem.”

Om bewoners mee te nemen in de mogelijkheden om energie te besparen is er een boekje gemaakt met 15 bespaartips. “Dit boekje lopen we helemaal door tijdens het gesprek, en kunnen mensen achteraf nog eens rustig nalezen. Er staan bijvoorbeeld vragen in als ‘Douchte u met warm of met koud water? Hierbij vertel ik meteen dat hoe langer ze met warm water douchen, hoe meer gas ze verbruiken. En ik vertel ook hoeveel gas kost. Zo creëer je een stukje bewustwording.” In het boekje worden ook de vijf grootste energieslurpers genoemd, zoals witgoed en verlichting. De bewoners krijgen van de gemeente een gratis LED lamp. Hofman: “Samen kijken we welke lamp ze het meest gebruiken en die vervangen we dan. Ook hier maak ik ze meteen bewust door een vergelijking te maken. Stel de oude lamp is 60 Watt en de nieuwe lamp 2 Watt, dat kan al snel zo’n € 14,- per jaar schelen op de energierekening. Voor deze mensen is dat veel geld. Terwijl als ze in de winkel moeten kiezen tussen een traditionele lamp van 1 euro en een LED-lamp van 2 euro, kiezen ze voor de goedkoopste. Door ze stap voor stap mee te nemen worden ze steeds bewuster dat ze zelf aan de knoppen zitten.”

Traject naar werk In het eerste jaar komt Hofman drie keer bij mensen over de vloer. “Na het eerste gesprek met de uitleg vragen we bewoners om alle apparaten te noteren waar een stekker aan vast zit. In het tweede gesprek gaan we hier verder op in. We kijken samen hoe oud de koelkast is bijvoorbeeld. En ik leg uit hoe de meterkast werkt en vraag mensen deze elke week te bekijken. Waarom verbruiken ze in de ene week 15 kWh en in de week daarna 25 kWh? Wat hebben ze in die tweede week extra gedaan hebt ten opzichte van de eerste week? Welke apparaten hebben ze gebruikt, etc.? Als ze dat een tijdje bijgehouden hebben kom ik nog een keer langs om het samen te bespreken en te kijken hoe ze ook hierbij weer kunnen besparen.”
Al snel kreeg Hofman het te druk om alle mensen in zijn eentje te kunnen helpen. Zodoende werd er ook een traject naar werk gestart, waarbij verschillende bewoners vanuit de bijstand werden opgeleid tot energiecoach. Deze mensen hebben eerst een tijdje meegelopen met Hofman om te kijken hoe de gesprekken met bewoners verlopen en waar je allemaal aan moet denken. Inmiddels zijn er zes energiecoaches actief in Leeuwarden. Daarnaast zijn er ook een aantal mensen opgeleid tot cv-monteur bij Energiewacht Groep en werkt de gemeente samen met de Werkplaats Oud-Oost, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werken. “Wij laten hen bij bewoners langsgaan om radiatorfolie te plaatsen achter verwarmingen. Zo wordt de carrousel waar je hulp biedt steeds groter”, aldus Hofman.

Het mooie aan dit project is dat er meerdere domeinen samenkomen. Allereerst is er de lastenverlichting voor mensen met een laag inkomen, het sociaal domein. Echter wordt het project uitgevoerd vanuit het fysieke domein. Het gaat namelijk om het besparen van energie, iets wat onder de noemer duurzaamheid valt. Jasper van Commenee, beleidsmedewerker duurzaamheid bij de gemeente Leeuwarden vertelt: “Duurzaamheid staat vaak niet bovenaan het lijstje bij mensen, en de energietransitie al helemaal niet. Daarom proberen de energiecoaches het zo concreet mogelijk te maken en in kleine stapjes toch het onderwerp aan de snijden. In eerste instantie gaat het over geld besparen en het aanpassen van gedrag. Maar ze maken mensen ook bewust dat ze op deze manier eigenlijk ook bezig zijn met de verduurzaming van hun huis, al is het in kleine stapjes. We gaan niet meteen kijken of het huis van het aardgas af kan, maar door het juist heel concreet te hebben over de aanpassingen die bewoners zelf kunnen doen is de energietransitie al wat minder ver weg.”
Het is bijzonder dat het fysieke en het sociale domein zo nauw samenwerken in dit project. “We hebben er bewust voor gekozen om het zo professioneel aan te pakken. Zoals gezegd komen de energiecoaches in het eerste jaar drie keer langs. Maar ook daarna komen ze elk jaar terug om samen met de bewoners de energienota te bespreken en te kijken naar mogelijke besparingen. Door niet met vrijwilligers, maar met betaalde energiecoaches te werken kunnen we ook echt die continuïteit bieden. Klaas en zijn collega’s komen hun afspraken na en de bewoners kunnen volgend jaar en het jaar daarna nog steeds op ze rekenen. Samen hebben ze zo’n 1500 bewoners geholpen. In eerste instantie zijn er brieven verstuurd aan mensen als uitnodiging om bij ze langs te komen. Inmiddels geven de coaches aan het eind van een gesprek twee kaartjes waarmee bewoners iemand anders kunnen aanmelden voor een gesprek. Zo creëren we steeds meer ambassadeurs”, vertelt Van Commenee.

De hoogste besparing tot nu toe was 800 euro op jaarbasis. Hofman: “Dat is natuurlijk gigantisch, maar wel een uitschieter. Ook een besparing van 50 euro is voor veel mensen al heel welkom. Het belangrijkste is dat we mensen in de actiestand zetten. Ze gaan er zelf over nadenken wat ze kunnen doen om energie te besparen en dat is natuurlijk de grootste winst.”
De gemeente Leeuwarden wil dit project graag verder uitbreiden en in de toekomst ook graag samenwerken met woningcorporaties. “Zo hopen we steeds meer mensen te bereiken en te activeren om aan de slag te gaan met energiebesparing. We kunnen gebruik maken van de Regeling Reductie Energiegebruik Woningen (RREW), een vergoeding voor het geven van advies en het aanbrengen van eenvoudige energiebesparende maatregelingen. Het zou mooi zijn als er ook de komende jaren een soortgelijke uitkering komt waarmee we nog meer mensen van advies kunnen voorzien”, aldus Van Commenee.
Tot slot heeft Van Commenee nog een belangrijke tip voor andere organisaties die met energiecoaches aan de slag willen gaan: “Hou het simpel. Mensen begeleiden van bijstand naar werk kan ook stap voor stap door bijvoorbeeld te beginnen met het aanbieden van een snuffelstage. En betrek de mensen waar je het voor doet bij je plannen. Door hun doelen met die van jou te combineren kun je voor beide partijen veel bereiken. De samenwerking opzoeken binnen verschillende afdelingen van de gemeente speelt hier ook een hele belangrijke rol in.”